Τύχη & αναγκαιότητα. Περι των "κακών προθέσεων" της γης

Γιάννης Σταύρου, Λιμάνι, λάδι σε χαρτί

Κάτι για να ξεφύγουμε από τη μουτζούρα της επικαιρότητας και της εκλογολογίας...

Ας φιλοσοφήσουμε για τον πλανήτη, τον κόσμο, την "αγία" φύση - όπως θέλουν να την βλέπουν οι όψιμοι οικολόγοι-μαζάνθρωποι της εποχής μας, ακολουθώντας όπως πάντα τη μόδα...

Ο Δημόκριτος υποστήριζε άλλωστε ότι είμαστε προϊόντα "της τύχης και της ανάγκης".

Ιδού κάποιες τελευταίες θεωρίες για τις "κακές προθέσεις" της γης...

Δημοσιεύουμε από την εξαίρετη ιστοσελίδα: http://www.physics4u.gr/blog/?p=709

--------------------------------------

Τα δύο Viking που προσεδαφίστηκαν στον Άρη το 1976 και το 1977 είχαν ένα βασικό στόχο: να βρουν ίχνη αρχαίας ζωής. Προς απογοήτευση σχεδόν όλων των επιστημόνων τα δεδομένα που στάλθηκαν πίσω στη Γη ήταν γι αυτούς σαν κρύο λουτρό. Η Αρειανή επιφάνεια ήταν σκληρή και αφιλόξενη για τη ζωή, ενώ δεν υπήρχε κανένα σημάδι ζωής είτε πρόσφατης είτε αρχαίας.

Πάνω: Η Γη δεν είναι είναι η μητέρα που γαλουχεί τη ζωή όπως δέχεται η διάσημη θεωρία του James Lovelock – αντίθετα είναι περισσότερο σαν τη δολοφόνο Μήδεια, υποστηρίζει ο βιολόγος Peter Ward (πατήστε για μεγέθυνση)

Για δύο όμως επιστήμονες της NASA, τον James Lovelock και τον Dian Hitchcock, δεν ήταν έκπληξη – στην πραγματικότητα, θα ήταν έκπληξη να βλέπαμε στοιχεία για την παρουσία της ζωής στον Άρη. Μια δεκαετία πριν από τα δύο Βίκινγκ, οι Lovelock και Hitchcock επιστήμονες της ατμάσφαιρας, είχαν χρησιμοποιήσει τις παρατηρήσεις της Αρειανής ατμόσφαιρας για να συμπεράνουν ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει ζωή στον πλανήτη Άρη.

Από την έρευνα προέκυψε μία από τις πλέον σημαντικές πρωτοποριακές επιστημονικές ιδέες του 20ου αιώνα – η υπόθεση της Γαία, το όνομά προέρχεται από την αρχαία ελληνική θεά της Γης, η "μητέρα" που γεννά τη ζωή. Είναι όμως αυτό σωστό; Νέα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι η φύση της ζωής στη Γη δεν είναι καθόλου όπως δείχνει η θεωρία της Γαίας. Αν επρόκειτο να επιλέξουμε μια μυθική μητέρα για τον χαρακτηρισμό της βιόσφαιρας, θα ήταν καλύτερα η Μήδεια, η γυναίκα του Ιάσωνα της Αργοναυτικής Εκστρατείας. Ήταν μια μάγισσα, μια πριγκίπισσα – και δολοφόνος των παιδιών της.

Τα τελευταία πενήντα χρόνια οι περισσότεροι άνθρωποι, ειδικοί και μη, σκέφτονται τη Γη σαν ένα καλόβολο μέρος, που κάνει ό,τι μπορεί για να διατηρήσει την ισορροπία του, ώστε η ζωή να συνεχίζει να αναπτύσσεται. Τώρα μία νέα θεωρία έρχεται να τα ανατρέψει όλα αυτά.

Η ιδέα του φιλικού πλανήτη, που προβλήθηκε εμβληματικά ως η "Υπόθεση της Γαίας" από το βρετανό επιστήμονα James Lovelock, έχει προωθήσει στα μυαλά πολλών ανθρώπων την αντίληψη ότι η Γη συμπεριφέρεται σαν ένα είδος γιγάντιου ενιαίου "ζωντανού" οργανισμού, με τα πολύπλοκα οικο-συστήματά της να αυτό-επιδιορθώνονται και να αλληλοσυμπληρώνονται, όταν κάτι πάει στραβά.

Τώρα, ένα νέο ανατρεπτικό βιβλίο από τον Peter Ward, καθηγητή βιολογίας και γεωεπιστημών στο πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον στις ΗΠΑ, έρχεται να παρουσιάσει την ακριβώς αντίθετη εικόνα: Η Γη, στην πραγματικότητα, είναι αφιλόξενη για τη ζωή και ίσως γι’ αυτό φταίει η ίδια η ζωή, η οποία, μέσα από τη διαρκή εξέλιξή της, έχει απρόσμενες και συχνά αρνητικές επιπτώσεις για το περιβάλλον της.

Αντί για την καλοκάγαθη θεά Γαία, ο Peter Ward προτιμά την μοχθηρή Μήδεια της ελληνικής μυθολογίας. Στο βιβλίο του "Η Υπόθεση Μήδεια: Είναι τελικά αυτό-καταστροφική η ζωή στη Γη;", που μόλις εκδόθηκε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις του πανεπιστημίου Πρίνστον, υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι καλά θα κάνουν να χρησιμοποιήσουν τη διαθέσιμη τεχνολογία (π.χ. την τροποποίηση μικροβίων για διατροφικούς και ενεργειακούς λόγους) για να διαχειριστούν το φυσικό περιβάλλον τους, αλλιώς αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο μιας δυνητικής εξαφάνισης αν η Γη αφεθεί μόνη της να διαχειριστεί τα του οίκου της.

Για να υποστηρίξει το επιχείρημά του, θυμίζει πόσες μαζικές εξαφανίσεις ειδών έχουν ήδη συμβεί στην ιστορία του πλανήτη μας, χωρίς καν ο άνθρωπος να είναι παρών και άρα να μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνος ότι εξαιτίας του τα οικοσυστήματα αποσταθεροποιήθηκαν (όπως υποστηρίζει η υπόθεση της Γαίας).

Ο Ward αναφέρει διάφορα παραδείγματα που, όπως λέει, δείχνουν ότι η Γη έχει "εκδικητική" φύση, σαν τη Μήδεια που σκότωσε τα δύο παιδιά που είχε κάνει με τον Ιάσωνα. Μεταξύ άλλων:

- Η εξέλιξη των οργανισμών που παράγουν οξυγόνο, δύο φορές οδήγησε τη Γη σε εποχές παγετώνων, καθώς το διοξείδιο του άνθρακα, που είναι ζωτικό για τη φωτοσύνθεση, αφαιρέθηκε από την ατμόσφαιρα (εξαφανίζοντας το φαινόμενο του θερμοκηπίου) και έτσι η θερμοκρασία της Γης έπεσε δραματικά.

- Η εξέλιξη των πρώτων πραγματικών ζώων προκάλεσε την εξαφάνιση των περισσότερων μικροβίων, γεγονός που οδήγησε μεν σε πιο πολύπλοκες μορφές ζωής, αλλά, από την άλλη, και σε ένα τρομερά μικρότερο όγκο ζωντανής ύλης.

- Η εξέλιξη των πρώτων δασών, πριν 400 εκατ. χρόνια, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στην ιστορία του πλανήτη μας. Όμως οι ρίζες των δέντρων, καθώς εξαπλώνονταν, ανάγκασαν τους μέχρι τότε βράχους που ήσαν κάτω από την επιφάνεια, να εκτεθούν στην επιφανειακή φθορά, μια διαδικασία που επίσης οδήγησε στην αφαίρεση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και προκάλεσε μια νέα εποχή των παγετώνων πριν 90 εκατ. χρόνια.

Πολύτιμο το διοξείδιο του άνθρακα!

Σύμφωνα με τον Ward αποτελεί τραγική ειρωνεία ότι αυτή την εποχή η Γη διαθέτει άφθονο διοξείδιο, το οποίο, ενώ θα έπρεπε να το αποθηκεύουμε σε μια "τράπεζα", γιατί κάποτε θα το χρειαστούμε, κάνουμε ό,τι μπορούμε για να το μειώσουμε. Σύμφωνα με το απαισιόδοξο σενάριό του, με βάση τις παρατηρήσεις για το τι έχει συμβεί στην ιστορία της Γης μέχρι τώρα, το διοξείδιο του άνθρακα αφαιρείται σταδιακά από την ατμόσφαιρα και αποθηκεύεται σε δέντρα, βράχους και ωκεανούς.

Οι διαδικασίες αυτές θα συνεχιστούν ώσπου το ατμοσφαιρικό διοξείδιο του άνθρακα μειωθεί στα 10 μέρη ανά εκατομμύριο (από 380 μέρη που είναι σήμερα, εμφανίζοντας ανοδική τάση), οπότε δεν θα μπορούν πια να ζήσουν τα φυτά. Από τη στιγμή που θα εξαφανιστούν τα φυτά, μέσα σε 20 εκατ. χρόνια το οξυγόνο θα μειωθεί μόλις στο 1% της συνολικής ατμόσφαιρας και η ζωή, όπως την ξέρουμε σήμερα, θα σταματήσει.

"Τότε θα έχουμε φθάσει σε ένα σημείο όπου θα είναι για πάντα αδύνατο να ξαναφέρουμε την ζωή και την βιοποικιλότητα πίσω. Θα είναι για πάντα αδύνατο να επαναφέρουμε μια ατμόσφαιρα πλούσια σε οξυγόνο. Αυτή δεν είναι η Γαία. Είναι το αντίθετο της Γαίας", όπως δήλωσε χαρακτηριστικά, επιμένοντας ότι οι άνθρωποι δεν πρέπει να εμπιστεύονται τις αυτορρυθμιζόμενες φυσικές διαδικασίες για τη συνέχιση της ζωής στον πλανήτη μας, γι’ αυτό πρέπει να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους (όσο τουλάχιστον περνάει από το χέρι τους).

Σύμφωνα με τον Ward, από τις 15 μαζικές καταστροφές που έχουν συμβεί ως τώρα στη Γη, μόνο μια -αυτή που πριν 65 εκατ. χρόνια εξαφάνισε τους δεινόσαυρους- πιθανώς προήλθε από ένα εξωγενή -και "εξωγήινο"- παράγοντα, δηλαδή από την πτώση κάποιου κομήτη ή αστεροειδούς. Όλες οι άλλες μαζικές καταστροφές προέκυψαν ενδογενώς, μέσα από τις φυσικές διαδικασίες της ίδιας της Γης.

"Δεν έχουμε να κάνουμε με τη Γαία, αλλά απλώς με μια χαζή, τυφλή ζωή. Προσπαθεί να υλοποιήσει όλα τα νέα πράγματα που είναι ωφέλιμα για τα νέα είδη ζωής, αλλά, από την άλλη, γίνονται επιβλαβή για οτιδήποτε άλλο υπάρχει. Οι καινοτομίες της Γης οδηγούν στην καταστροφή", κατά τον Ward.

Όπως τονίζει, διαφωνεί κατηγορηματικά με τις ευρέως διαδεδομένες πεποιθήσεις ότι, με κάποιο "μαγικό" τρόπο, ο πλανήτης μας θα "αυτό-θεραπευόταν", αν όλοι οι άνθρωποι ξαφνικά απομακρύνονταν από αυτόν. Απεναντίας, τονίζει, οι άνθρωποι, χάρη στη νοημοσύνη τους, αποτελούν το "κλειδί" για τη σωτηρία του πλανήτη και ίσως τελικά αποδειχθούν ότι αυτοί αποτελούν τη κατ’ εξοχήν γνήσια "δύναμη της Γαίας".

Πηγή: ΑΠΕ – New Scientist