Οἷσιν ἐπὶ Ζεὺς θῆκε κακὸν μόρον...

"Οἷσιν ἐπὶ Ζεὺς θῆκε κακὸν μόρον, ὡς καὶ ὀπίσσω ἀνθρώποισι πελώμεθ’ ἀοίδιμοι ἐσσομένοισι" ΙΛΙΑΔΑ, Ζ 357-358

(Άχαρη μοίρα ο Δίας μας έγραψε, πολυτραγουδημένο μες στους ανθρώπους τους μελλούμενους να μείνει τ᾿ όνομά μας)

Και ποιός θεός τούς όρισε ν’ αγαπηθούν πολύ 

κι απ’ την αγάπη τους να γίνουν ποίημα του Θανάτου;...

 

Γιάννης Σταύρου, Πορτρέτο νέας γυναίκας, λάδι σε καμβά (λεπτομέρεια) 

Γιώργης Παυλόπουλος

Ελένη

"Οἷσιν ἐπὶ Ζεὺς θῆκε κακὸν μόρον, 
ὡς καὶ ὀπίσσω ἀνθρώποισι πελώμεθ’ ἀοίδιμοι ἐσσομένοισι" 
ΙΛΙΑΔΑ, Ζ 357-358 

Πάλι γυμνή στην αγκαλιά του απόψε

όμως ο νους της γύριζε στο άλλο της κρεβάτι.

Πρώτη φορά που ένιωσε τον πόθο του αλλιώτικο

πρώτη φορά την τρόμαζαν ο έρωτας κι η νύχτα.

Χάμω στο πάτωμα τα ξεσκισμένα πέπλα της

κι η τρυπημένη ασπίδα του, παντοτινή ντροπή.

Μα ποιός αποφασίζει για το σώμα της, ποιός φταίει

που η ομορφιά της θ’ αφανίσει αύριο την Τροία;

Και ποιός θεός τούς όρισε ν’ αγαπηθούν πολύ

κι απ’ την αγάπη τους να γίνουν ποίημα του Θανάτου;

12 Οκτωβρίου 1944

Η απελευθέρωση της Αθήνας από την γερμανική κατοχή
Σαν σήμερα!

μια γουλιά νερό, ένας ψίθυρος...

Αλλά στάχτες, μια γουλιά νερό,
ένας ψίθυρος, ένα σημείωμα 
Το μικρό, το λιγότερο, το μη αρκετό...

 

Γιάννης Σταύρου, Ποτήρι με νερό και ψωμί, λάδι σε καμβά

Stefano Benni
Μην περιφρονείτε το μικρό, το λιγότερο, το μη αρκετό

Μην περιφρονείτε το μικρό, το λιγότερο, το μη αρκετό 
Το ταπεινό, το αόρατο, το αδύναμο, το σιωπηλό
Γιατί όταν οι αγάπες και οι μάχες περνούν
Στην τελευταία βόλτα, στο γυμνό δωμάτιο
Δεν θα υπάρχει η φωτιά και το μεγαλείο,
του θριάμβου και της φανφάρας
Αλλά στάχτες, μια γουλιά νερό,
ένας ψίθυρος, ένα σημείωμα
Το μικρό, το λιγότερο, το μη αρκετό.

τρικυμία...

Πάψετε πια να εκπέμπετε το σήμα του κινδύνου,
τους γόους της υστερικής σειρήνας σταματήστε,
κι αφήστε το πηδάλιο στις τρικυμίας τα χέρια!
Το πιο φριχτό ναυάγιο θα ήταν να σωθούμε!

                                                   Κώστας Ουράνης

 

Γιάννης Σταύρου, Στο κύμα

το εντονότατο συναίσθημα πως δεν είμαστε στην Ελλάδα...

Να νοσταλγείς τον τόπο σου, ζώντας στον τόπο σου, τίποτα δεν είναι πιο πικρό...

 

Γιάννης Σταύρου, Πορτρέτο του Γιώργου Σεφέρη, μικτή τεχνική

Γιώργος Σεφέρης

''Μένει νὰ ξαναβροῦμε τὴ ζωή μας, τώρα ποὺ δὲν ἔχουμε πιὰ τίποτα. Φαντάζομαι, ἐκεῖνος ποὺ θὰ ξαναβρεῖ τὴ ζωή, ἔξω ἀπὸ τόσα χαρτιά, τόσα συναισθήματα, τόσες διαμάχες καὶ τόσες πολλὲς διδασκαλίες θὰ εἶναι κάποιος σὰν ἐμᾶς, μόνο λιγάκι πιὸ σκληρὸς στὴ μνήμη...''

(Ἀπόσπασμα, «Τετράδιο γυμνασμάτων», ἐκδ. Ἴκαρος, 1993)
*
"Όσο προχωρεί ο καιρός και τα γεγονότα, ζω ολοένα με το εντονότατο συναίσθημα πως δεν είμαστε στην Ελλάδα, πως αυτό το κατασκεύασμα που τόσο σπουδαίοι και ποικίλοι απεικονίζουν καθημερινά δεν είναι ο τόπος μας αλλά ένας εφιάλτης με ελάχιστα φωτεινά διαλείμματα, γεμάτα μια πολύ βαριά νοσταλγία. Να νοσταλγείς τον τόπο σου, ζώντας στον τόπο σου, τίποτα δεν είναι πιο πικρό. Ωστόσο νομίζω πως αυτό το συναίσθημα, συνειδητό ή όχι — αδιάφορο, χαραχτηρίζει όσους από τους ανθρώπους μας των εκατό τόσων τελευταίων χρόνων αξίζει να τους λογαριάσει κανείς. Οι μεγάλοι κολυμπητάδες, που αγωνίστηκαν, όσο κρατούσαν τα μπράτσα τους, να φτάσουν και να ιδούνε από πιο κοντά αυτό το σκληρό νησί του Αιόλου, την άλλη Ελλάδα."

(Ἀπόσπασμα, Μέρες Γ΄. 16 Απρίλη 1934 - 14 Δεκέμβρη 1940, Ίκαρος, Αθήνα 1984)

στο φως του φεγγαριού...

Yes: I am a dreamer. 
For a dreamer is one who can only find his way by moonlight, and his punishment is that he sees the dawn before the rest of the world.
Oscar Wilde
*
Ναι: Είμαι ένας ονειροπόλος. 
Γιατί ένας ονειροπόλος είναι αυτός βρίσκει το δρόμο του μόνο στο φως του φεγγαριού, και η τιμωρία του είναι ότι βλέπει την αυγή πριν από τον υπόλοιπο κόσμο. 
Όσκαρ Ουάιλντ

 
Γιάννης Σταύρου, Το φεγγάρι μάγεψε τις αμυγδαλιές (λεπτομέρεια)

για μια στιγμή θνητή...

Ton seul visage d’un seul instant mortel 
Je te parlerai hors du temps j’écarterai la nuit...
*
Μόνο το πρόσωπο σου μόνο για μια στιγμή θνητή 
Θα σου μιλήσω έξω από τον χρόνο θ' απορρίψω τη νύχτα...

Γιάννης Σταύρου, Νέα γυναίκα με τσιγάρο, λάδι σε καμβά

Ζακ Μαρί Πρεβέλ
Θα σβήσω τα πικρά ίχνη της αναμονής

Θα σβήσω τα πικρά ίχνη της αναμονής
Θα σβήσω τα πικρά ίχνη της λήθης
Στα δύο ανοιχτά χέρια μου θα πάρω το πρόσωπο σου
Μόνο το πρόσωπο σου μόνο για μια στιγμή θνητή
Θα σου μιλήσω έξω από τον χρόνο θ' απορρίψω τη νύχτα
Θα επαναλάβω τις απόλυτες λέξεις
Να σου τις πω επιτέλους με τη φωνή
Του φωτός

Jacques Marie Prevel
J’effacerai les traces amères de l’attente

J’effacerai les traces amères de l’attente
J’effacerai les traces amères de l’oubli
Dans mes deux mains ouvertes je prendrai ton visage
Ton seul visage d’un seul instant mortel
Je te parlerai hors du temps j’écarterai la nuit
Je reprendrai les mots absolus
Pour te les dires enfin avec ma voix pareille
A la lumière

(Jacques PREVEL - Dans le temps dans la nuit -
Recueil : Pour toute memoire )

(*) η πρόχειρη μετάφραση δική μου

γι’ αυτούς απόψε βγαίνει μαύρο το φεγγάρι...

Συντρίμμια μέσα τους τα χρόνια κι οι αιώνες
κι όταν γυρίσουν σαν φαντάσματα πιστά,
θα δούνε πένθιμες σημαίες στις κολώνες
και τα παράθυρα στα σπίτια τους κλειστά... 

Γιάννης Σταύρου, Κερατσίνι, λάδι σε καμβά

Νίκος Γκάτσος
Ένα τραγούδι τώρα θα σας τραγουδήσω

Ένα τραγούδι τώρα θα σας τραγουδήσω
γι’ αυτούς που φύγανε και πήγανε μακριά
ήταν παιδιά σας και μια μέρα θα `ρθουν πίσω
μα η καρδιά τους δε θα βρει ποτέ γιατρειά

γι’ αυτούς απόψε βγαίνει μαύρο το φεγγάρι
για αυτούς απόψε κρύβει τα άστρα του ο Θεός

Συντρίμμια μέσα τους τα χρόνια κι οι αιώνες
κι όταν γυρίσουν σαν φαντάσματα πιστά,
θα δούνε πένθιμες σημαίες στις κολώνες
και τα παράθυρα στα σπίτια τους κλειστά

γι’ αυτούς απόψε βγαίνει μαύρο το φεγγάρι
για αυτούς απόψε κρύβει τα άστρα του ο Θεός

Για τον Ρένο...

 

Γιάννης Σταύρου, Πορτρέτο του Ρένου Αποστολίδη, μικτή τεχνική

"Τον Ρένο Αποστολίδη τον γνώρισα από τον καλό μου φίλο Μελέτη Μελετόπουλο. Ήταν κιόλας στα πρώτα χρόνια που είχε ξεκινήσει η "Νέα Κοινωνιολογία" και ο Μελέτης έκανε στο σπίτι του συγκεντρώσεις όπου συζητούσαμε  επί ώρες με τον Ρένο για τον Ηράκλειτο, τον Νίτσε, τον ελληνικό εμφύλιο, την ελληνική διανόηση και την δική του πορεία. Στην συνέχεια τον επισκεφτήκαμε στο σπίτι του στην οδό Μηθύμνης και κατόπιν   στο καινούργιο του σπίτι στο Χολαργό. Ένα άλλο βράδυ με τον Μελέτη και τον καθηγητή Γιώργο Παγουλάτο πήγαμε σε μια ταβέρνα στην Πεντέλη. Η κουβέντα ως συνήθως ήταν πολύ ενδιαφέρουσα και συνεχίστηκε μέχρι τις πρωϊνές ώρες στην πλατεία του Χαλανδρίου.

Δεν θα επαναλάβω πόσο έγκυρος φιλόλογος ήταν αλλά το κύριο χαρακτηριστικό ήταν να εμπνέει ένα δυνατό αίσθημα ελευθερίας που δεν συμβιβαζόταν με τίποτε  και με κανένα. Ο ίδιος αυτό το αίσθημα το πλήρωσε με μια συστηματική σιωπή έναντι του έργου του. Μια κριτική στην "Επιθεώρηση Τέχνης" για την "Πυραμίδα 67"  και έκτοτε σιωπή,σπάνια γραφόταν κάτι για το έργο του. Είναι η συνήθης τακτική να αποφεύγεται  η αντιπαράθεση με κάποιον που δεν συμφωνούμε μαζί του  με τη προσδοκία  (στην πραγματικότητα αυταπάτη γιατί η αξιοσύνη ενός υπάρχει ανεξάρτητα από τα δικά μας θετικά ή αρνητικά αισθήματα) ότι έτσι ο αντίπαλος δεν  θα  αποκτήσει υπόσταση (πολλά τα σχετικά παραδείγματα, αναφέρω ότι η σημαντική μελέτη του Γ.Καραμπελιά για το δημοτικό τραγούδι , που εκδόθηκε σχετικά πρόσφατα,δεν παρουσιάστηκε σε καμία κριτική βιβλίου σε αντίθεση με ότι συμβαίνει με την αντίστοιχη του Π.Μπουκάλα που  χαίρει μεγάλης προβολής από τις εφημερίδες και την ΕΡΤ).

Θεωρώ ότι  τα έργα του Ρένου για τον εμφύλιο είναι ότι πιο σημαντικό έχει γραφτεί  στην λογοτεχνία μας  για την περίοδο αυτή (το "Κιβώτιο" του Άρη Αλεξάνδρου με κριτική διάθεση προς την  τακτική της αριστεράς  είναι συγκριτικά αναιμικό). Όμως δεν επιδέχεται  να χρησιμοποιηθεί για την ιδεολογική ανάγνωση και χειραγώγηση της ιστορίας είτε από την μια είτε από την άλλη πλευρά. Παρουσιάζει τις δύο παρατάξεις του εμφυλίου να εναλλάσσουν τους ρόλους του  θύτη και του θύματος. Τελικά βέβαια όλοι υπήρξαν χαμένοι και θύματα όμως κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο να αναγνωριστεί όταν σκοπός είναι ο αντίπαλος να φορτωθεί με τις ευθύνες για ότι δυσάρεστο συνέβη."

Περισσότερα:
ΣΠΥΡΟΣ ΚΟΥΤΡΟΥΛΗΣ