Ο Παναγιώτης Κονδύλης και η μετάφραση

Από τη δημόσια συζήτηση που έγινε στο Ινστιτούτο Goethe, στις 21 Νοεμβρίου.

Πηγή: Ιστοσελίδα του Σπύρου Κουτρούλη


ΡΗΞΗ Τ.80

Από μια συζήτηση :Ο Παναγιώτης Κονδύλης και η μετάφραση


Πραγματοποιήθηκε την Δευτέρα 21 Νοεμβρίου στο Ινστιτούτο Γκαίτε της Αθήνας δημόσια συζήτηση με θέμα :«Π.Κονδύλης :Η μετάφραση ως μέθοδος».Η εκδήλωση διοργανώθηκε από κοινού από το Ινστιτούτο Γκαίτε και το παράρτημα της Γενικής Διεύθυνσης Μετάφρασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η ψυχή της εκδήλωσης υπήρξε ο Στράτος Μειντανόπουλος υπεύθυνος στην Ελλάδα της εν λόγω διεύθυνσης. Εκτός του ιδίου χαιρετισμό απηύθυνε και ο διευθυντής του Ινστιτούτου Γκαίτε στην Ελλάδα.

Την συζήτηση συντόνισε ο καθηγητής του ΑΠΘ Αθανάσιος Καϊσης. Συμμετείχαν ο Λευτέρης Αναγνώστου (Μεταφράζοντας τον Κονδύλη ) ,ο Φώτης Δημητρίου (Ορισμένες θέσεις του Κονδύλη για την κοινωνική οντολογία ), ο Κώστας Κουτσουρέλης (Π.Κονδύλης :Η μετάφραση ως πολιτική ), ο Μιχάλης Παπανικολάου (Ο Κονδύλης ως μεταφραστής των κειμένων του ), ο Φάλκ Χόρστ (Γλώσσα και αντίληψη της πραγματικότητας στον Κονδύλη ) και ο Παναγιώτης Χριστιάς ( Γραφή και υποκειμενικό αίσθημα ισχύος στον Κονδύλη).
Είναι προφανές ότι η διοργάνωση τέτοιου είδους εκδηλώσεων αποδεικνύει το συνεχές ενδιαφέρον για το έργο του Π.Κονδύλη.

Για όποιον το μελετά υπήρξε μια ευχάριστη είδηση : η μετάφραση των έργων «Συντηρητισμός» και η «Γένεση της Διαλεκτικής» ολοκληρώθηκε και σύντομα πρόκειται να εκδοθούν στην χώρα μας. Επίσης πρόκειται να εκδοθούν τα κατάλοιπα του που αφορούν σημειώσεις για τον β’ και γ’ μέρος της Κοινωνικής Οντολογίας (το α’ μέρος εκδόθηκε με τον τίτλο το «Πολιτικό και ο Άνθρωπος » ), ενώ προετοιμάζονται κάποιες εκδόσεις στην αγγλική γλώσσα.

Το περιεχόμενο των εισηγήσεων ήταν ουσιαστικό , όπως ουσιαστικές ήταν και οι παρεμβάσεις που έγιναν από το ακροατήριο. Ενδιαφέρουσα ήταν η σύνθεση του ακροατηρίου που περιλάμβανε συγγενείς και φίλους του Κονδύλη (όπως η αδελφή του και ο ψυχίατρος Γ.Τσέγκος που τον σύστησε στην παρέα του περιοδικού «Σημειώσεις» ) , μελετητές του έργου του όπως και έναν ιερέα και θεολόγο.

Ο Α.Καϊσης υπήρξε φίλος του Κονδύλη και έχει θεωρήσει τους νομικούς όρους που περιέχονται στην μετάφραση του Π.Κονδύλη στο έργο του Κ.Σμίτ «Πολιτική Θεολογία». Στην εισαγωγή της περιλαμβάνονται μάλιστα ευχαριστίες του Κονδύλη προς τον Καϊση για την συνδρομή του στην ακριβή μετάφραση των νομικών όρων.

Ο Λ.Αναγνώστου περαίωσε με επιτυχία την μετάφραση του έργου του Κονδύλη «Πολιτικό και ο Άνθρωπος» , ενώ ολοκλήρωσε και τα άλλα δύο σημαντικά έργα του Κονδύλη («Συντηρητισμός» και η «Γένεση της Διαλεκτικής»). Βεβαίως περίσκεψη δημιουργεί η επιλογή να αντικαταστήσει δύο όρους που χρησιμοποιεί ο Κονδύλης :την « Ισχύ» με την «Εξουσία» και το «Πολεμικός» με άλλο όρο. Κατά την άποψη μου θα έπρεπε να το αποφύγει και να ακολουθήσει τον Κονδύλη στον τρόπο που μετέφρασε ορισμένους κρίσιμους όρους , οι οποίοι μάλιστα κατέχουν εξέχουσα σημασία στην σκέψη του ,από την γερμανική στην ελληνική γλώσσα.

Ο Φ.Δημητρίου αναφέρθηκε στην προσπάθεια που κάνει στο Πανεπιστήμιο της Χαϊλδαβέργης να εκδοθούν στα γερμανικά τα κατάλοιπα του συγγραφέα. Ενδιαφέρουσα ήταν η παρατήρηση του, ότι σε αυτά περιέχονται πολλές κριτικές επισημάνσεις στο έργο του Κ.Σμίτ.

Ο Κ.Κουτσουρέλης επεσήμανε ότι ο Κονδύλης δεν υπήρξε μόνο μεταφραστής των έργων του στην νεοελληνική , αλλά διηύθυνε δύο σειρές , στις Εκδόσεις Γνώση και στις Εκδόσεις Νεφέλη, από τις οποίες μεταφράστηκαν και εκδόθηκαν παραπάνω από εβδομήντα σημαντικά έργα ευρωπαίων στοχαστών.

Σημαντική υπήρξε η εισήγηση του Φ.Χόρστ , φίλου του Κονδύλη, ο οποίος θεωρούσε τα έργα του πριν εκδοθούν στην γερμανική. Ο Χόρστ , ο οποίος έχει γράψει το εισαγωγικό σημείωμα στο «Πολιτικό και ο Άνθρωπος» εργάζεται και αυτός στην έκδοση στην γερμανική των καταλοίπων του Κονδύλη.

Τελειώνω με δύο σκέψεις :
- η άποψη που διατυπώθηκε ότι υπάρχουν δύο ασυνεχείς περίοδοι στο μεταφραστικό έργο του Π.Κονδύλη εκ των οποίων η πρώτη απαρτίζεται από τα έργα που εκδόθηκαν όταν εργαζόταν στον «ΚΑΛΒΟ» και η δεύτερη από τα μεταγενέστερα έργα του είναι αθεμελίωτη και αδόκιμη. Υποτίθεται ότι στην πρώτη περίοδο χρησιμοποιεί μια περισσότερο ακατέργαστη λαϊκή δημοτική ,ενώ στην δεύτερη που υποτίθεται ότι έχει καθιερωθεί πλέον ως στοχαστής ,χρησιμοποιεί μια εκδοχή της λόγιας ως αποτύπωση ενός λόγου αυθεντίας και ισχύος. Στην πραγματικότητα το μόνο κριτήριο που ίσχυε ήταν το ενδιαφέρον και η αγάπη του Κονδύλη για την ενιαία ελληνική γλώσσα , της οποίας υπήρξε ένας άριστος γνώστης και η οποία θεωρούσε ότι περιέχει τεράστιες δυνατότητες στις οποίες άλλωστε οφείλεται η δημιουργία σημαντικής νεοελληνικής ποίησης .

- Στο ΑΠΘ έχει παραχωρηθεί από τους κληρονόμους του Π.Κονδύλη , η βιβλιοθήκη του και τα κατάλοιπά του. Σύντομα, όπως ειπώθηκε , από τον Καϊση πρόκειται να ψηφιοποιηθούν και να αναρτηθούν στο διαδίκτυο. Πρόκειται για μια εξέλιξη με μεγάλο ενδιαφέρον για όσους επιθυμούν να μελετήσουν σε βάθος τον Π.Κονδύλη και το έργο του.