ΕΜΙΛ ΣΙΟΡΑΝ: ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΤΡΩΓΛΟΔΥΤΕΣ

Η ιδέα της προόδου μας κάνει κούφους ανθρώπους στις κορυφές του χρόνου· αλλά αυτές οι κορυφές δεν υπάρχουν: ο τρωγλοδύτης που έτρεμε από φόβο μέσα στις σπηλιές, τρέμει ακόμα μέσα στον ουρανοξύστη.

Εμίλ Σιοράν

Γιάννης Σταύρου, Κυριακάτικος περίπατος, Θεσσαλονίκη, λάδι σε καμβά

Οι αξίες δεν συσσωρεύονται: κάθε γενιά κομίζει κάτι νέο ποδοπατώντας ό,τι μοναδικό είχε η προηγούμενη γενιά. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο για τη διαδοχή των εποχών: η Αναγέννηση δεν κατάφερε να "σώσει" τη βαθύτητα, τις χίμαιρες, τον ιδιάζοντα πρωτογονισμό του Μεσαίωνα· ο Διαφωτισμός με τη σειρά του, κράτησε από την Αναγέννηση μόνο το νόημα της καθολικότητας, χωρίς την περιπάθεια που χαρακτήριζε την φυσιογωμία της. Η σύγχρονη αυταπάτη βύθισε τον άνθρωπο στις συγκοπές του γίγνεσθαι: μέσα σε αυτό έχασε τα βάθρα της αιωνιότητας, την "υπόστασή" του. Κάθε κατάκτηση - πνευματική ή πολιτική - συνεπάγεται μιαν απώλεια· κάθε κατάκτηση είναι μια κατάφαση...θανάσιμη. Στην περιοχή της τέχνης - τη μόνη όπου μπορούμε να μιλήσουμε για ζωή του πνεύματος - ένα "ιδεώδες" εγκαθιδρύεται μόνο στα ερείπια εκείνου που προηγήθηκε: κάθε αληθινός καλλιτέχνης προδίδει τους προκατόχους του...Δεν υπάρχει ανωτερότητα μέσα στην ιστορία: δημοκρατία - μοναρχία· ρομαντισμός - κλασικισμός· φιλελευθερισμός - παρεμβατισμός· φυσιοκρατία - αφηρημένη τέχνη· ανορθολογισμός - νοησιαρχία· οι θεσμοί καταξιώνονται όπως τα ρεύματα του πνεύματος και του συναισθήματος. Μια πνευματική μορφή δεν θα μπορούσε να επωμισθεί μιαν άλλη· είμαστε κάτι αποκλείοντας κάτι άλλο: κανείς δεν μπορεί να συμφιλιώσει την τάξη με την αταξία, την αφαίρεση με την αμεσότητα, τη ορμή με το μοιραίο. Οι εποχές σύνθεσης δεν είναι δημιουργικές: συμπυκνώνουν την θέρμη των άλλων, συμπύκνωση συγκεχυμένη, χαοτική - μια κάθε εκλεκτισμός είναι μια ένδειξη τέλος.

Κάθε βήμα προς τα μπρος το διαδέχεται ένα βήμα προς τα πίσω: είναι το άκαρπο σπαρτάρισμα της ιστορίας - στάσιμο...γίγνεσθαι...Το γεγονός ότι ο άνθρωπος αφήνεται στη βασκανία της Προόδου, - γελοιοποιεί τις αξιώσεις του για λεπτότητα. Πρόοδος; - ίσως τη βρίσκουμε στην υγιεινή...Αλλά αλλού; Στις επιστημονικές ανακαλύψεις; Είναι ένα σύνολο ολέθριων θριάμβων...Ποιός καλόπιστος άνθρωπος θα μπορούσε να διαλέξει ανάμεσα στη λίθινη εποχή και τη σημερινή εποχή των υπερσύγχρονων εργαλείων; όντας και στις δυο εποχές πολύ κοντά στον πίθηκο, ανεβαίνουμε στα σύννεφα με τα ίδια κίνητρα που σκαρφαλώνουμε στα δέντρα: τα μέσα της περιέργειας μας - άσχετα με το αν είναι αθώα ή εγκληματικά - είναι τα μόνα που άλλαξαν και με μασκαρεμένα αντανακλαστικά είμαστε πιο ποικιλότροπα άπληστοι. Το να δεχτούμε ή να απορρίψουμε μια περίοδο είναι απλή ιδιοτροπία: πρέπει να δεχτούμε ή να απορρίψοπυμε σύνολη την ιστορία. Η ιδέα της προόδου μας κάνει κούφους ανθρώπους στις κορυφές του χρόνου· αλλά αυτές οι κορυφές δεν υπάρχουν: ο τρωγλοδύτης που έτρεμε από φόβο μέσα στις σπηλιές, τρέμει ακόμα μέσα στον ουρανοξύστη. Η πρωτεύουσα της δυστυχίας μας διατηρείται άθιχτη στο πέρασμα των εποχών· εντούτοις έχουμε ένα προνόμιο απέναντι στους προγόνους μας: ότι έχουμε τοποθετήσει καλύτερα αυτή την πρωτεύουσα, αφού έχουμε οργανώσει καλύτερα τον όλεθρο μας.

Εμίλ Σιοράν
Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού
Μετ. Κωστής Παπαγιώργης, Εκδ. Εξάντας