Φανατικά κατά της απαγόρευσης του καπνίσματος...
Albert Camus (1913-1960)
Αφορμή το εξαντλημένο βιβλίο των εξαιρετικών εκδόσεων ΛΕΒΙΑΘΑΝ:
Η τέχνη του καπνίζειν
Εδώ, η τέχνη του καπνίζειν διδάσκεται από δύο Τούρκους τσελεπήδες, πρόσωπα ευγενή, που μεταφέρουν στους δυτικόφραγκους τη σοφία της Ανατολής και περιβάλλονται, για την καλή κοινωνία, με το κύρος εκείνων που απολαμβάνουν τις ηδονές των χαρεμιών της Κωνσταντινούπολης.
"Η τέχνη του καπνίζειν..." πρωτοδημοσιεύτηκε στη Φλωρεντία από τον Simone Birindelli, το σωτήριο έτος 1829. Ο τίτλος των συγγραφέων, τσελεμπής ή τσελεπής, εδίδετο αρχικά παρά τους Οθωμανούς στους σουλτανοπαίδας, και έπειτα στον αρχηγό των Μεβλεβήδων, μοναστικού τάγματος μουσουλμάνων δερβισών. Ο αρχηγός του τάγματος εκαλείτο "Τσελεμπή εφέντης" και είχε το προνόμιο να περιζώνει το ξίφος στην οσφύν εκάστου νέου σουλτάνου, κατά τη σχετική τελετή της αναρρήσεως, στο τέμενος Εγιούπ της Κωνσταντινούπολης. Στη συνέχεια, ο τίτλος αυτός διευρύνθη και σήμαινε πλέον μεταφορικώς άρχων, αφέντης, κοινώς αφεντικό. Δυστυχώς, η ανυπαρξία πληροφοριών μόνο σε υποθέσεις μπορεί να μας οδηγήσει για τους τσελεπήδες συγγραφείς. Είτε δηλαδή πρόκειται για γόνους ευπόρων οικογενειών της Τουρκίας που βρέθηκαν στη Δύση για σπουδές, είτε για δερβίσηδες που με τη διάλυση του τάγματος περιφέροντο εντός και εκτός των ορίων της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Τείνουμε προς την πρώτη εκδοχή, λόγω των κοσμικών συναναστροφών και γνωριμιών που μπορούν να έχουν σπουδαστές πανεπιστημίων ή στρατιωτικών ακαδημιών, αλλά και της αναφοράς στα χαρέμια της Πόλης...
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΕΡΤΙΚΑΣ
Όλοι οι ιστορικοί, τους οποίους συμβουλευτήκαμε γι' αυτό το σημαντικό ζήτημα, συμφωνούν στο ότι ο Ιωάννης Νικότ (Jean Nicot), πρέσβης στην αυλή της Πορτογαλίας του βασιλέως της Γαλλίας Φραγκίσκου του Β', υπήρξε ο πρώτος που έστειλε κόκκους αυτού του φυτού στον μέγα ηγούμενο και στη βασίλισσα Αικατερίνη των Μεδίκων, υποδεικνύοντας τις αρετές του αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ονομασθεί χόρτο του πρεσβευτού, χόρτο του μέγα ηγουμένου, χόρτο της βασιλίσσης, νικοτιανή.
Όταν όμως συνέβη αυτό το γεγονός είχε ήδη προ έτους και πλέον εισαχθεί ο καπνός από την Αμερική, όπου είναι αυτοφυής, στην Ευρώπη από τον Ρωμανό Πάσε, έναν Ισπανό ερημίτη.
Η λέξη ταμπάκος ανήκει στις γλώσσες της Αϊτής ή του Αγίου Δομηνίκου το ίδιο φυτό ονομάζεται yetl από τους Μεξικανούς, sagri από τους Περουβιανούς, potum από τους Βραζιλιάνους και τους κατοίκους της Φλώριδας. Αυτό το φυτό που προέρχεται από τη νησί Ταμπάγκο1, εβαπτίσθη από τον Κάρολο Λινναίο nicotiana tabaccum2 και κατετάχθη στη pentandria monogynia.Ο διάσημος Ιωσήφ ντε Ζυσσιέ τελειοποίησε το σύστημα του Λινναίου και κατέταξε τον καπνό στην οικογένεια των Σολανιδών.
Cesare Pavese (1908-1950)
Αφού εισχωρήσαμε. λαθραία, στα πιο μακρινά και απόμερα χαρέμια της Ασίας, μπορέσαμε να παρατηρήσουμε με μεγάλη έκπληξή μας ότι εκείνες οι κυρίες αν και καλοαναθρεμμένες, δεν αποφεύγουν με βδελυγμία την τέχνη του καπνίζειν, δεν τις δυσαρεστεί, κι ότι αντιθέτως ικανοποιεί την όσφρησή τους και δοκιμάζουν συχνά τις πρώτες ρουφηξιές μιας αναμμένης πίπας που σας προσφέρουν με τα χέρια τους. Με έναυσμα αυτή τη συνήθεια υποθέτουμε ότι τίποτα στον καπνό δεν προκαλεί αηδία στα λεπτεπίλεπτα όργανα των κυριών, αλλά αντιθέτως, έχει κάτι το σαγηνευτικό και το ελκυστικό, και ότι μόνο η συνήθεια είχε κρατήσει μακριά τις κυρίες κατά το παρελθόν.
Ας εξετάσουμε τώρα πώς η αποστροφή που είχαν για τούτο το θυμίαμα κατάφερε να μεταστραφεί, κατά κάποιον τρόπο, σε επιδοκιμασία...Ο καπνός εντοπίστηκε για πρώτη φορά από τους Ισπανούς στον Άγιο Δομήνικο το 1946 και στο Γιουτακάν το 1520. Οι Ευρωπαίοι στην αρχή τον καλλιέργησαν σε διάφορα νησιά των Αντιλλών. Ο Χερμάνδες του Τολέδου έστειλε πρώτος αυτό το φυτό στην Πορτογαλία και από τη χώρα αυτή εισήχθη στη Γαλλία το 1560. όταν βασίλευε ο Φραγκίσκος ο Β', από τον Ιωάννη Νικότ τον οποίο αναφέραμε προηγουμένως και που την εποχή εκείνη ήταν πρέσβης της γαλλικής αυλής στην Πορτογαλία??? απ' αυτόν παρουσιάστηκε κατόπιν στην Αικατερίνη των Μεδίκων.
Στις 17 Νοεμβρίου του 1629, στη Γαλλία για πρώτη φορά επεβλήθη στον καπνό τελωνειακός φόρος. Το 1583 ο καπνός από τη Νότιο Αμερική μεταφέρθηκε στην Αγγλία και στην αρχή χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικώς στην ιατρική??? αφού εισήχθη η καλλιέργειά του και σ' αυτήν τη χώρα, το 1585 εφορολογήθη. Το 1779 εδόθη η άδεια της καλλιέργειάς του στην Ιρλανδία και το 1789 τον συμπεριέλαβαν στους νόμους της Assisa. Ο καπνός εισήχθη από την Αγγλία στην Αλσατία το 1620 από τον καταστηματάρχη Robert Koenigsmann και αμέσως εκαλλιεργήθη στα περίχωρα του Στρασβούργου. Ο Μουράτ ο Δ', σουλτάνος των Τούρκων, και ο Σάχης της Περσίας απαγόρευσαν τη χρήση του στους υπηκόους του και επέβαλαν ως ποινή για τους παραβάτες τον ακρωτηριασμό της μύτης. Ο πάπας Ουρβανός ο Η' που βασίλευε το 1644 αφόρισε τους πιστούς που εισέπνεαν ταμπάκο στις εκκλησίες, αλλά παρ' όλ' αυτά η χρήση του διεδόθη τόσο ώστε εστάθη αδύνατον να συγκρατήσουν με απαγορεύσεις τα άτομα που την είχαν υιοθετήσει...
Οι ρομαντικοί των ημερών μας μολονότι διαθέτουν εκφραστικούς τρόπους, θα απέχουν πάντα από τους ρομαντικούς του αιώνα του Λουδοβίκου του ΙΔ'. Δεν θα ήταν δυνατόν να βρεθεί σε όλο το solitario, ούτε σε όλες τις ωδές του Ουγκώ, ούτε στην Alemagna μια φράση που να μπορεί να συγκριθεί με εκείνη που ο Μπαλζάκ χρησιμοποίησε μια φορά για να ζητήσει από μια κυρία μια δόση ταμπάκου: "Κυρία, της είπε, επιτρέπεται στα ακροδάκτυλά μου να εισχωρήσουν στις ταμπακικές σας κοιλότητες για να αντλήσουν αυτή τη λεπτή σκόνη, η οποία διασκορπίζει και συγχέει τους υγρούς χυμούς του ελώδους εγκεφάλου μου;".
Ο πάπας Βενέδικτος ο ΙΔ' (Πρόσπερος Λαμπερτίνι), μια ημέρα κουβεντιάζοντας με ένα Φραγκισκανό ιερέα, έχοντας ανοίξει την ταμπακέρα του, του προσέφερε ταμπάκο: "- Ευχαριστώ την Αγιότητά σας, του είπε ο Φραγκισκανός, δεν έχω αυτό το βίτσιο! - Δεν είναι βίτσιο, του απάντησες ο πάπας, γιατί αν ήταν, θα το είχες και αυτό".
1. Δεν πρόκειται για το ομώνυμο νησί που ανήκει στις Αντίλλες αλλά για εκείνο της θάλασσας του Μεξικού.2. Νικοτιανή προφανώς γιατί, όπως είπαμε, ο Νικότ υπήρξε ο πρώτος που έστειλε κόκκους αυτού του φυτού αναφέροντας τις αρετές του.
Η τέχνη του καπνίζειν, μτφρ. Άννα Δούκουρη, εκδόσεις Λεβιάθαν, 1993
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου