Δεκέμβριος 2008 - Έργα & ημέρες - Ελλάδα

...δεν δημιούργησαν μια πολιτεία….που εκπαίδευε τους πολίτες να θεωρούν δημοκρατία την ατιμωρησία, ελευθερία την παρανομία, ισονομία την αναίδεια και ευδαιμονία την εξουσία του καθενός να κάνει ό,τι θέλει, αλλά μια πολιτεία η οποία, δείχνοντας την απέχθειά της για όσους τα έκαναν αυτά και τιμωρώντας τους, έκανε όλους τους πολίτες καλύτερους και πιο σώφρονες...

Ισοκράτης (436 - 338 π.Χ.), Αεροπαγιτικός (7.20)

Παναγιώτης Κονδύλης: "όσα ωφελούν τους ιδιοτελείς προπαγανδίζουν οι αφελείς"

Συνεχίζεται η έκθεση ζωγραφικής του Γιάννη Σταύρου...

Από τα εγκαίνια της έκθεσης

Συνεχίζεται μέχρι και τις 6 Δεκεμβρίου η έκθεση ζωγραφικής του Γιάννη Σταύρου,“Τελευταία Δρομολόγια”, στην αίθουσα τέχνης Άρκτος, Ηροδότου 5, Αθήνα.

Ώρες επισκέψεων

Δευτέρα, Τετάρτη, Σάββατο: 10.30 - 15.30

Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή: 10.30 - 21

Πληροφορίες

“Arktos Gallery” 210 7299610

Γιάννης Σταύρου 210 6645664

Τα "Τελευταία Δρομολόγια" του Γιάννη Σταύρου...*

* Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ATHENS NEWS στις 14 Νοεμβρίου, με αφορμή την τελευταία έκθεση του Γιάννη Σταύρου στην Αθήνα:

An artist’s last itineraries

Armed with colour - his refuge from disheartening reality - painter YannisStavrou crystallises the beauty of days bygone

CHRISTY PAPADOPOULOU

The dark backdrop enhances Stavrou’s subject-matter, rendered in earthy hues

DESERTED buildings, rusting boats and solitary trees - remnants of the days of yore silently awaiting their death - rejoice in an instant of lustre in artist Yannis Stavrou’s paintings. Warm, earthy brushstrokes spring out of a black backdrop in an illusionary escape from the frustrations of daily life. Aside from a few shows between friends in the artist’s atelier, Last Itineraries - Stavrou’s latest exhibition - marks the 60-year-old artist’s comeback to Athens’ gallery scene after an absence of seven years.

Stavrou, who studied sculpture at the Athens Fine Arts School before painting won him over, points to a state of Babel on a national, political, social and cultural level. “I don’t identify with any of the modernday routines. Whatever I’ve loved, they spit at. Whatever I’ve spat at, they love. I find it hard to compromise and go on living out of habit,” the Thessaloniki-born, Athens-based artist told the Athens News.

In his trademark - but not untroubled - brainstorming manner, Stavrou expresses his despair over the ‘democratic’ levelling of talent in the name of equality, citizens’ incessant littering of public places, the time carelessly wasted on entertainment alone and the daily demise of aesthetic values.

“I’m no longer drawn to anything modern. I prefer to petrify things, to preserve their old air. I’m against facelifting. An old person, for instance, is beautiful as long as you have the eyes to appreciate that beauty,” he points out.

Throughout his oeuvre, Stavrou has been preoccupied with safeguarding glimpses of the urban landscape, which is threatened with extinction due to the dramatic changes inflicted on the city’s image from the 1970s onwards. “These images are cast in my memory and painting gives me the ability to revisit them, even if this is an illusion,” says Stavrou.

His sculpture-like iron ships waiting to embark on their next journey and the rusted cranes and deserted warehouses of his industrial landscapes bear echoes of Athens, Thessaloniki and Hydra - some landmark stops in Stavrou’s artistic itineraries.

Whether he is painting an almond tree in his yard, an old winery in Mesogeia or the Ladadika warehouses in Thessaloniki (references to locale in the works’ titles are not of key importance), theme is no longer a priority in itself. Rather than focusing on a house or a boat as such, Stavrou is more concerned about the colour of a roof tile or the hull of a ship. As Stavrou’s paintings move from sheer representation to a more impressionistic approach, colour - the artist’s refuge - determines and takes precedence over form. “Colour is to painting what melody is to music,” he says.

Generous layers of colour make for a luscious brushwork

Generous layers of warm, earthy colours - red, brown and black - make for a glistening, luscious palette as opposed to the matte effect of his paintings up till now. The richly-textured oils have a flavourful quality to them.

“They remind me of rich dishes that one craves but cannot indulge in due to old age,” says Stavrou. Despite its usual ominous undertones, the black colour holds a supportive role. “It gives my subject-matter a relief quality and enhances it by isolating all the surrounding dirt,” he says, pointing to his influence by Johannes Vermeer’s art and Flemish painting in general.

The economic crisis has not affected Stavrou’s work. “I’ve sold more works lately than I ever have,” he says.

“Consumerism has made its presence felt in the art market too, which is not necessarily a bad thing. These days many artists can make a living out of their art,” says Stavrou. However, the prosperity in collectors’ circles differs from a real love for art, he believes.

“Before the 1970s, it wasn’t unusual for poor students to cut back on their sandwich in order to acquire a work of art,” he says. And though he recognises many talented artists among the Fine Arts School’s graduates, he warns against their being disheartened as a result of being shunned from art galleries that in their majority make their choices based on trends and financial criteria.

* Yannis Stavrou’s Last Itineraries is on at the Arktos Gallery (5 Irodotou St, Kolonaki, tel 210-729-9610) through to November 30. Open: Monday, Wednesday and Saturday 10.30am-2.30pm; Tuesday, Thursday and Friday 10.30am-9pm

ATHENS NEWS , 14/11/2008, page: A23
Article code: C13313A231

Μάνος Μπίρης: Η τέχνη του Γιάννη Σταύρου

Γιάννης Σταύρου-Έκθεση ζωγραφικής
11-30 Νοεμβρίου 2008, "Arktos Gallery", Ηροδότου 5, Αθήνα
Λεπτομέρειες (πατήστε κλικ)

Ο καθηγητής Μάνος Μπίρης γράφει για την τελευταία δουλειά του Γιάννη Σταύρου, με αφορμή την τρέχουσα έκθεση του καλλιτέχνη στην Αθήνα…

Τη ζωγραφική τέχνη του Γιάννη Σταύρου τη γνώρισα, όπως είναι φυσικό, μέσα από δικούς μου εσωτερικούς κώδικες και επομένως για τη δική μου σχέση με τους πίνακές του μπορώ να έχω γνώμη. Από την αρχή, όπως τους παρατηρώ, έχω την εντύπωση ότι δεν με παρασύρουν μόνον σε μία άμεση αισθητική απόλαυση, που είναι έντονη με την πρώτη ματιά. Ωστόσο, το θέμα (πρωτίστως), το σχήμα, τα χρώματα φαίνονται να μην προτείνουν μία ακριβή σπουδή του «αισθητικού» αλλά, όλα αυτά τα στοιχεία, ή και το καθένα ξεχωριστά, με παρασύρουν σε διακεκριμένες εικαστικές αναμνήσεις, δηλαδή στην ένταση της εικόνας μέσα στη χρονική της στιγμή και προφανώς, σε έναν προσωπικό στοχασμό, που ξεφεύγει από την συμβατική παρουσία του θέματος. Έτσι, στα «βαπόρια» του Σταύρου, περισσότερο δέχομαι μέσα μου το μίγμα της αλμύρας και του σκοταδιού, καθώς η περίεργη λάμψη της πορφυρής καρίνας προσπαθεί να αντιδράσει στην αίσθηση μοναξιάς που αναδύεται από το σκούρο έργο.

Με παρόμοιο τρόπο στα πελώρια «δένδρα» του ζωγράφου αντικρίζω λιγότερο τη –γνωστή μου- Φύση και περισσότερο τη δύναμη ενός τοπίου απροσδιόριστου, καθώς ο γαλαζοπράσινος ουρανός του βάθους διαπερνά κλαδιά και φύλλα, με την ατσάλινη αναλαμπή του απόμακρου φωτός. Του φωτός που με τόση επιδεξιότητα χειρίζεται ο καλλιτέχνης πάνω στις στατικές φιγούρες και των ταπεινών «σπιτιών» - μιάς σιωπηλής «γειτονιάς» του υποσυνείδητου- σε αιώνιο ανταγωνισμό με τον νυχτερινό ουρανό.

Ο Γιάννης Σταύρου οπωσδήποτε δεν καταγράφει μία γρήγορη εντύπωση. Εκφράζει περισσότερο τα συναισθήματα ενός ανθρώπου –και το πιστεύω βαθειά αυτό- που στέκεται διορατικός απέναντι στις δυνάμεις που δεν μπορεί να δαμάσει, θεωρώντας ανώφελο να χαιρόμαστε τους πίνακές του μέσα από «αρμονίες» και στερεότυπα αισθητικά τεχνάσματα.

Μάνος Γ. Μπίρης Αρχιτέκτων-Καθηγητής ΕΜΠ (Ιστορία της Αρχιτεκτονικής)

Λίγα λόγια για την ζωγραφική μου...

Ακολουθεί κείμενο του Γιάννη Σταύρου με αφορμή την ερχόμενη ατομική του έκθεση στην Αίθουσα Τέχνης Άρκτος (Ηροδότου 5, Αθήνα), το διάστημα 11-30 Νοεμβρίου 2008.

Έχω αρκετά χρόνια που δεν έκανα μια δημόσια έκθεση στη Αθήνα. Από το 2001. Κάποιες μικρές σ’ έκταση παρουσιάσεις στο εργαστήριο μεταξύ φίλων και γνωστών, είναι η μόνη μου επαφή με το κοινό.

Ας μην κρυβόμαστε βέβαια, για το κοινό δουλεύουμε όλοι. Ψάχνουμε όμως το δικό μας κοινό, αυτό που μας επιβεβαιώνει και δημιουργεί την όρεξη για συνέχεια του έργου μας. Εκεί ακριβώς αρχίζει μια τεράστια δυσκολία. Δυσκολία, που όσο μεγαλώνει κανείς γίνεται αφόρητη στον καλλιτέχνη. Θάλεγα μάλιστα ότι όσο το κοινό μεγαλώνει, στενεύουν τα όρια (αριθμητικά) όσων πραγματικά αγαπούν και γεύονται τους καρπούς αυτής της παραγωγής.

Ας προσποιούμαστε τους αδιάφορους. Τα αυτιά του ζωγράφου (του κάθε καλλιτέχνη) είναι τεντωμένα προς όλες τις κατευθύνσεις. Σαν λαγωνικό. Τίποτα δεν του ξεφεύγει. Αρνητικά και θετικά προστίθενται, αξιολογούνται, κι ανάλογα απορρίπτονται και πληγώνουν ή πραγματικά ανοίγουν την όρεξη για περισσότερη και καλύτερη ζωγραφική.
Ζούμε πλέον σε μια Βαβέλ από κάθε άποψη. Εθνική, πολιτική, κοινωνική και πολιτισμική. Η πολυπολιτισμική άποψη και η εφαρμογή της εξωστρέφειας συνιστά μια δημοκρατική πρόοδο, αλλά δεν παύει νάναι παράλληλα οδοστρωτήρας διαφορών που δεν πρέπει να καταργούνται στο όνομα της ισότητας.
Ίση λοιπόν αντιμετώπιση του ταλέντου, της ιδιοφυίας και της πραγματικής αξίας (που κατακτιέται με πολύ κόπο σε όλους τους τομείς της ζωής) με το κακέκτυπο, το ανίκανο, την δήθεν έρευνα, την ατάλαντη φιλοδοξία, το παραφουσκωμένο με κοινωνικά αναβολικά (πολιτική, επιρροές, η μαμά κλπ), την αισθητική των παιδικών σταθμών και των ελληνικών πανεπιστημίων.
Πολλοί ίσως έχουν διαφορετική γνώμη, αλλά πάντως επιτείνουν το παραπάνω. Το κακό παράγινε, έγινε πλέον καθεστώς, με αποτέλεσμα το καλό έργο να κρύβεται γεμάτο αμφισβητήσεις και παράλογες ενοχές… Τα χρόνια κυλούν…Όλα αλλάζουν, ο καθένας μας πασχίζει γεμάτος πίστη για το καλύτερο, ένα μαγικό χέρι όμως μετατρέπει τα πάντα προς το χειρότερο. Τέλος!

Ζωγραφίζω με απόγνωση. Κάποτε κυνηγούσα το θέμα. Τώρα κυνηγώ την ίδια τη ζωγραφική. Αυτή είναι το θέμα μου. Το πιο αδιάφορο θέμα γίνεται σημαντικό στα χέρια του ανθρώπου που έχει πάθος, που έχει κάτι να πει. Απλά δίχως σημασία αντικείμενα, τοπία, πρόσωπα, ξετυλίγουν τη δική τους ιστορία και αποκτούν μοναδικότητα. Αυτό είναι το άλλο μαγικό χέρι του καλλιτέχνη.
Αρχίζω να πιστεύω ότι οι άνθρωποι έχουν γευστικούς υποδοχείς και στη νόηση (δια μέσου της οράσεως) όπως και στο στόμα (όσοι έχουν). Έτσι το χρώμα και η ανάλογη σύνθεσή του αποτελεί ένα είδος τροφής και παράλληλα αισθητικής ικανοποίησης της νόησης. Όσο πιο καλομαγειρεμένο, με σοφία και ταλέντο, τόσο αποτελεσματικότερο. Στη ζωγραφική μάλιστα αυτό παίρνει αρκετά χρόνια - έτσι οι ζωγράφοι φαίνονται στην ωριμότητα (οι διακρίσεις αναπόφευκτες).
Όσον αφορά τα ίδια τα έργα μου, η δουλειά μου άλλαξε προς το καλύτερο, θέλω να πιστεύω. Από τις «ματ» επιφάνειες πέρασα σε πλούσιο, σε ποσότητα, χρώμα και πολλά βερνίκια. Δουλεύω ξανά με σπάτουλες – που είχα πολύ καιρό εγκαταλείψει - και πινέλλα. Η μορφή παίρνει πιο ελεύθερο χαρακτήρα αλλά δεν παύουν να είναι εικονικά έργα. Το σχέδιο δείχνει κάπως να υποχωρεί και το χρώμα σχεδιάζει.
Βέβαια μου είναι αδύνατο να απαρνηθώ ό,τι αγαπώ. Τα καράβια, η θάλασσα, τα βουνά, τα δέντρα, τα ζώα, δεν παύουν να είναι τα κυρίαρχα φαινόμενα στη ζωή και τη δουλειά μου. Ο κόσμος που επαναλαμβάνεται στα μάτια μου από τότε που υπάρχω. Ο τρόπος που τα βλέπω γίνεται διαφορετικός. Με διστακτικά αλλά σταθερά βήματα προχωρώ ψάχνοντας την εσώτερη αυτή υπόσταση των πραγμάτων. Με οδηγό την διαίσθηση και την αισθαντικότητα πλησιάζω αυτό που θεωρούμε και θα παραμείνει πάντα μια χίμαιρα…

Γιάννης Σταύρου-Έκθεση ζωγραφικής / 11-30 Νοεμβρίου 2008

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΥΡΟΥ- ΕΚΘΕΣΗ ΖΩΓΡΑΡΦΙΚΗΣ

«Τελευταία Δρομολόγια»

Αίθουσα Τέχνης «ARKTOS GALLERY», Ηροδότου 5, Αθήνα 10674

Διάρκεια: 11 – 30 Νοεμβρίου 2008

Εγκαίνια: Τρίτη 11 Νοεμβρίου, από τις 7.30 μ.μ.

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Την καινούργια του δουλειά παρουσιάζει ο ζωγράφος Γιάννης Σταύρου στην αίθουσα τέχνης «ARKTOS GALLERY», Ηροδότου 5, Κολωνάκι, από 11 μέχρι 30 Νοεμβρίου.

Ο τίτλος της έκθεσης, «Τελευταία Δρομολόγια», ανταποκρίνεται απόλυτα τη θεματολογία και το ύφος των έργων. Τοπιακός κυρίως ζωγράφος ο Γιάννης Σταύρου, ανακαλύπτει και αποκαλύπτει με τις δημιουργίες του τα τελευταία απομεινάρια από σπίτια, καράβια, δάση που σηματοδότησαν ολόκληρη εποχή του ελληνικού περιβάλλοντος και που στη συνέχεια περιμένουν παθητικά και σιωπηλά την εξαφάνιση τους.

«Ζούμε πλέον σε μια Βαβέλ...», λέει ο ίδιος. «Η πολυπολιτισμική άποψη και η εφαρμογή της εξωστρέφειας συνιστά μια δημοκρατική πρόοδο, αλλά δεν παύει νάναι παράλληλα οδοστρωτήρας διαφορών που δεν πρέπει να καταργούνται στο όνομα του πλουραλισμού. Ίση λοιπόν αντιμετώπιση του ταλέντου, της ιδιοφυίας και της πραγματικής αξίας (που κατακτιέται με πολύ κόπο σε όλους τους τομείς της ζωής) με το κακέκτυπο, το ανίκανο, την δήθεν έρευνα, την ατάλαντη φιλοδοξία Το κακό παράγινε, έγινε πλέον καθεστώς, με αποτέλεσμα το καλό έργο να κρύβεται γεμάτο αμφισβητήσεις και παράλογες ενοχές...

Βεβαίως κυνηγώ το ελκυστικό θέμα. Αντικείμενο όμως ήταν και παραμένει η ίδια η ζωγραφική – αυτό είναι η ουσία...Προσπαθώ να κάνω καλύτερη ζωγραφική. Το χρώμα και η όλη ωρίμανση του έργου μου είναι αυτό που αποκλειστικά ψάχνω. Το θέμα είναι η αφορμή. Με οδηγό τη διαίσθηση και την αισθαντικότητα πλησιάζω αυτό που θεωρούμε και θα παραμείνει για πάντα μια χίμαιρα...»

Τα έργα του Γιάννη Σταύρου θα εκτίθενται στην ARKTOS GALLERY από τις 11 έως τις 30 Νοεμβρίου 2008.

Ώρες επισκέψεων

Δευτέρα, Τετάρτη, Σάββατο: 10.30 - 14.30

Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή: 10.30 - 21

Τα εγκαίνια της έκθεσης θα πραγματοποιηθούν την 11η Νοεμβρίου, ημέρα Τρίτη, από 7.30 μ.μ, στην Αίθουσα Τέχνης «ARKTOS GALLERY», Ηροδότου 5, Κολωνάκι, Αθήνα.

Πληροφορίες: «ARKTOS GALLERY», τηλ 210 7299610, 210 7299620

Γιάννης Σταύρου, τηλ 210 6645664

Διαβάζοντας Μπαλζάκ...

Γιάννης Σταύρου, Στο κύμα, λάδι σε καμβά

Όσο το περιβάλλον ασχημαίνει ανυπόφορα καλό είναι να θυμάσαι την φράση του Δαρβίνου και να εξηγείς νηφάλια, όσο μπορείς, τα ανεξήγητα: "Η καταγωγή μας είναι πηγή των κακών παθών μας. Ο διάβολος με μορφή μπαμπουίνου είναι ο παππούς μας"...

Επίσης, ακόμα καλύτερο είναι να καταφεύγεις στους αγαπημένους σου συγγραφείς. Τι μεγαλύτερη απόλαυση, υψηλή διασκέδαση και πραγματική συνομιλία..!

Ευκαιρία να χαρούμε μερικά αποφθέγματα ενός σπάνιου καλλιτέχνη και μοναδικού κοινωνικού αναλυτή...

Ονορέ Ντε Μπαλζάκ

• Αν μπορούσαμε να ζωγραφίσουμε με τα χέρια αυτά που βλέπουμε με τα μάτια.
• Η σκληρότητα και ο φόβος ανταλλάσσουν χειραψίες.
• Ούτε η ομορφιά δεν μπορεί να ανακουφίσει την εκκεντρικότητα.
• Τελικά, οι χειρότερες ατυχίες μας δεν συμβαίνουν ποτέ και οι περισσότερες δυστυχίες μας βασίζονται σε προλήψεις.
• Τα γεγονότα ποτέ δεν είναι απόλυτα, η έκβαση τους στηρίζεται αποκλειστικά στο άτομο. Η ατυχία μπορεί να είναι ένα σκαλοπάτι για τον ιδιοφυή, μια κολυμπήθρα για τον Χριστιανό, ένας θησαυρός για τον πολυτάλαντο άνθρωπο, και μια άβυσσος για τον αδύναμο.
• Ελάχιστοι άνθρωποι έχουν ανέβει στην εκτίμηση μας επειδή τους έχουμε ελέγξει από πολύ κοντά.
• Η αδυναμία προσφέρει πολύ μεγαλύτερα πλεονεκτήματα στους βλάκες απ’ όσο η δύναμη στους έξυπνους ανθρώπους. Παρατηρούμε έναν σπουδαίο άνθρωπο να παλεύει με το πεπρωμένο του χωρίς να σηκώνουμε ούτε το δαχτυλάκι μας για να τον βοηθήσουμε. Ενώ πατρονάρουμε έναν μπακάλη που ευθύνεται ο ίδιος για την χρεωκοπία του.
• Για τους επιχειρηματίες, ο κόσμος είναι μια μπάλα από χαρτονομίσματα σε κυκλοφορία. Για τους περισσότερους νεαρούς, είναι μια γυναίκα. Για μερικές γυναίκες, είναι ένας άντρας. Και για άλλους μπορεί να είναι ένα σαλόνι, μια κλειστή παρέα, ένα κομμάτι της πόλης ή μια ολόκληρη πόλη.
• Για ορισμένους ανθρώπους, η ατυχία είναι ένα φανάρι που φωτίζει το σκοτάδι και τις πρόστυχες όψεις της κοινωνικής ζωής.
• Για τον δημοσιογράφο η κάθε πιθανότητα είναι αλήθεια του ευαγγελίου.
• Η προσεκτική παρατήρηση της Φύσης μας αποκαλύπτει κέφια ανώτατης ειρωνείας. Τοποθετεί για παράδειγμα τα δηλητηριώδη μανιτάρια δίπλα στα λουλούδια.
• Όσοι είχαν το ατύχηµα να συνοδεύσουν πολλούς απ’ τους δικούς τους στο νεκροταφείο, γνωρίζουν ότι κάθε υποκρισία σταµατάει στο αµάξι, κατά τη διάρκεια της πορείας από την εκκλησία στο κοιµητήρι. Οι αδιάφοροι αρχίζουν τη συζήτηση, ενώ οι πιο θλιµµένοι άνθρωποι παύουν να τους ακούν και τους αποχωρίζονται.
• Η ζωή είναι ένα ένδυµα. Όταν είναι λερωµένο το καθαρίζουµε, όταν τρυπήσει το µπαλώνουµε, αλλά µένει κανείς ντυµένος όσο πιο πολύ µπορεί!
• Η ευηµερία φέρνει µαζί της µια έξαψη, στην οποία οι κατώτεροι άνθρωποι ποτέ δεν αντιστέκονται.
• Οι γυναίκες µόνο όταν φθάσουν στο φθινόπωρο του βίου τους γνωρίζουν πώς να κάνουν τους άντρες ευτυχισµένους.
• Για µια γυναίκα είναι πολύ καλύτερο να υπακούει σ’ έναν άντρα µε ταλέντο, παρά να τραβάει από τη µύτη έναν ηλίθιο.
• Αν θέλεις να είσαι σπουδαίος άντρας, πρέπει να κάνεις το λόγο σου µια δεύτερη θρησκεία και να κρατιέσαι πάνω του σαν να βρίσκεται σ’ αυτόν όλη η τιµή σου.
• Οι καλύτερες καρδιές είναι καµιά φορά πολύ σκληρές.
• Ο πειρασµός δεν είναι αµαρτία. Η κακία έγκειται στο να νικηθεί κανείς απ’ αυτόν.
• Ο έρωτας µοιάζει µε την αναπνοή. ∆εν µπορεί µόνο να εκπνέεις, χωρίς και να εισπνέεις. Αν σταµατήσει η εισπνοή, αν δεν γίνει η ανταπόδοση του αισθήµατος, χάνεται η αναπνοή, χάνεται ο έρωτας.
• Οι παράνοµοι έρωτες είναι ανεκτοί απ’ τη σηµερινή κοινωνία, όσο δεν αποκαλύπτονται. Απαράλλακτα, όπως µε την κλεψιά στην αρχαία Σπάρτη.
• ∆εν πρέπει να ’σαι ούτε τρελός ούτε να προσπαθείς να ξεγελάσεις αυτή που φλερτάρεις. Μην µεγαλώνεις εκείνο που µόλις αισθάνεσαι.
• Οι γυναίκες δεν θέλουν ποτέ να τους ζητιανεύετε τον έρωτά τους.
• Όσο πιο πολύ κρατάει η αντίσταση, τόσο πιο δυνατή γίνεται η φωνή του έρωτα.
• Η γυναίκα στον έρωτα µοιάζει µε τη λύρα, που δεν φανερώνειτα µυστικά της, παρά µονάχα σ’ εκείνον που ξέρει καλά να τη χειρίζεται.
• Ο έρωτας µοιάζει µε τον αέρα. ∆εν ξέρουµε ποτέ από πού µπορεί να µας έρθει.
• Όποιος δεν µπορεί να κυβερνήσει γυναίκα, δεν µπορείνα κυβερνήσει και έθνος.
• Οι λαοί έχουν την ελευθερία για είδωλο. Μα πού βρίσκεται πάνω στη γη ένας λαός ελεύθερος;
• Ο εγωισµός είναι το δηλητήριο της φιλίας.
• Αξίζει περισσότερο να πολεµάς αδιάκοπα µε τους άνδρες, παρά να πολεµάς µε τη γυναίκα σου.
• Η πραότητα και η υπακοή είναι τα πιο ισχυρά όπλα της γυναίκας.
• Οι γυναίκες τα γνωρίζουν όλα από ένστικτο.
• Οι βασιλιάδες και οι γυναίκες νοµίζουν ότι όλα όσα γίνονται οφείλονται σ’ αυτούς.
• Υπάρχει µια γυναίκα στην αρχή κάθε µεγαλουργήµατος.
• Όταν οι γυναίκες µιµούνται τους άνδρες, αποκτούν όλα τα ελαττώµατά τους, χωρίς να παίρνουν καµία αρετή τους.
• Υπάρχουν αισθήµατα που οι γυναίκες τα διαισθάνονται και είναι µάταια κάθε προσπάθεια των ανδρών να τ’ αποκρύψουν.
• Οι γενναίοι άντρες είναι κακοί έµποροι.
• Πάνω απ’ όλα, η αληθινή αγάπη ζει στη µνήµη.
• Η άμιλλα θαυμάζει και αγωνίζεται να μιμηθεί τα μεγάλα κατορθώματα - ο φθόνος καταλήγει μόνο στην κακεντρέχεια.
• Η άμιλλα δεν είναι ανταγωνισμός. Η άμιλλα είναι το τέκνο της φιλοδοξίας - ο ανταγωνισμός είναι η παραμελημένη θυγατέρα του φθόνου.
• Ο φθόνος παραμονεύει στον πάτο της ανθρώπινης καρδιάς, όπως η έχιδνα στην τρύπα της.

Η άλλη άποψη. Γύρω από τη θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης

Γιάννης Σταύρου, Πρωϊνό, λάδι σε καμβά

Με αφορμή το μεγάλο πείραμα που ξεκίνησε στο CERN, καλό είναι να γνωρίζουμε λίγο και την "άλλη άποψη"...
Τον Μάιο του 2004 δημοσιεύτηκε στο περιοδικό NEW SCIENTIST ανοιχτή επιστολή που προώθησαν γνώστοί επιστήμονες από όλον τον κόσμο, σύμφωνα με την οποία η θεωρία του BIG BANG τίθεται σε αμφισβήτηση όσον αφορά την επιστημονική μέθοδολογία.
Ακολουθεί το κείμενο της ανοιχτής επιστολής:

Our ideas about the history of the universe are dominated by big bang theory. But its dominance rests more on funding decisions than on the scientific method, according to Eric J Lerner, mathematician Michael Ibison of Earthtech.org, and dozens of other scientists from around the world.

An Open Letter to the Scientific Community

Cosmology Statement.org (Published in New Scientist, May 22-28 issue, 2004, p. 20)


The big bang today relies on a growing number of hypothetical entities, things that we have never observed– inflation, dark matter and dark energy are the most prominent examples. Without them, there would be a fatal contradiction between the observations made by astronomers and the predictions of the big bang theory.
In no other field of physics would this continual recourse to new hypothetical objects be accepted as a way of bridging the gap between theory and observation. It would, at the least, RAISE SERIOUS QUESTIONS ABOUT THE VALIDITY OF THE UNDERLYING THEORY.

But the big bang theory can’t survive without these fudge factors. Without the hypothetical inflation field, the big bang does not predict the smooth, isotropic cosmic background radiation that is observed, because there would be no way for parts of the universe that are now more than a few degrees away in the sky to come to the same temperature and thus emit the same amount of microwave radiation.

Without some kind of dark matter, unlike any that we have observed on Earth despite 20 years of experiments, big-bang theory makes contradictory predictions for the density of matter in the universe. Inflation requires a density 20 times larger than that implied by big bang nucleosynthesis, the theory’s explanation of the origin of the light elements. And without dark energy, the theory predicts that the universe is only about 8 billion years old, which is billions of years younger than the age of many stars in our galaxy.

What is more, the big bang theory can boast of no quantitative predictions that have subsequently been validated by observation. The successes claimed by the theory’s supporters consist of its ability to retrospectively fit observations with a steadily increasing array of adjustable parameters, just as the old Earth-centred cosmology of Ptolemy needed layer upon layer of epicycles.

Yet the big bang is not the only framework available for understanding the history of the universe. Plasma cosmology and the steady-state model both hypothesise an evolving universe without beginning or end. These and other alternative approaches can also explain the basic phenomena of the cosmos, including the abundances of light elements, the generation of large-scale structure, the cosmic background radiation, and how the redshift of far-away galaxies increases with distance. They have even predicted new phenomena that were subsequently observed, something the big bang has failed to do.

Supporters of the big bang theory may retort that these theories do not explain every cosmological observation. But that is scarcely surprising, as their development has been severely hampered by a complete lack of funding. Indeed, such questions and alternatives cannot even now be freely discussed and examined. An open exchange of ideas is lacking in most mainstream conferences.

Whereas Richard Feynman could say that “science is the culture of doubt,” in cosmology today doubt and dissent are not tolerated, and young scientists learn to remain silent if they have something negative to say about the standard big bang model. Those who doubt the big bang fear that saying so will cost them their funding.

Even observations are now interpreted through this biased filter, judged right or wrong depending on whether or not they support the big bang. So discordant data on red shifts, lithium and helium abundances, and galaxy distribution, among other topics, are ignored or ridiculed. This reflects a growing dogmatic mindset that is alien to the spirit of free scientific enquiry.

Today, virtually all financial and experimental resources in cosmology are devoted to big bang studies. Funding comes from only a few sources, and all the peer-review committees that control them are dominated by supporters of the big bang. As a result, the dominance of the big bang within the field has become self-sustaining, irrespective of the scientific validity of the theory.

Giving support only to projects within the big bang framework undermines a fundamental element of the scientific method — the constant testing of theory against observation. Such a restriction makes unbiased discussion and research impossible. To redress this, we urge those agencies that fund work in cosmology to set aside a significant fraction of their funding for investigations into alternative theories and observational contradictions of the big bang. To avoid bias, the peer review committee that allocates such funds could be composed of astronomers and physicists from outside the field of cosmology.

Allocating funding to investigations into the big bang’s validity, and its alternatives, would allow the scientific process to determine our most accurate model of the history of the universe.

Signed:

(Institutions for identification only)

Eric J. Lerner, Lawrenceville Plasma Physics (USA)

Michael Ibison, Institute for Advanced Studies at Austin (USA) /Earthtech.org

www.earthtech.org

http://xxx.lanl.gov/abs/astro-ph/0302273

http://supernova.lbl.gov/~evlinder/linderteachin1.pdf

John L. West, Jet Propulsion Laboratory, California Institute ofTechnology (USA)

James F. Woodward, California State University, Fullerton (USA)

Halton Arp, Max-Planck-Institute Fur Astrophysik (Germany)

Andre Koch Torres Assis, State University of Campinas (Brazil)

Yuri Baryshev, Astronomical Institute, St. Petersburg State University(Russia)

Ari Brynjolfsson, Applied Radiation Industries (USA)

Hermann Bondi, Churchill College, University of Cambridge (UK)

Timothy Eastman, Plasmas International (USA)

Chuck Gallo, Superconix, Inc.(USA)

Thomas Gold, Cornell University (emeritus) (USA)

Amitabha Ghosh, Indian Institute of Technology, Kanpur (India)

Walter J. Heikkila, University of Texas at Dallas (USA)

Thomas Jarboe, University of Washington (USA)


Jerry W. Jensen, ATK Propulsion (USA)

Menas Kafatos, George Mason University (USA)

Paul Marmet, Herzberg Institute of Astrophysics (retired) (Canada)

Paola Marziani, Istituto Nazionale di Astrofisica, OsservatorioAstronomico di Padova (Italy)

Gregory Meholic, The Aerospace Corporation (USA)

Jacques Moret-Bailly, Université Dijon (retired) (France)

Jayant Narlikar, IUCAA(emeritus) and College de France (India, France)

Marcos Cesar Danhoni Neves, State University of Maringá (Brazil)

Η μεγάλη στιγμή έφτασε. CERN 10-9-2008

Γιάννης Σταύρου, Bleu Blanc Rouge, λάδι σε καμβά

Παραθέτουμε αποσπάσματα από το άρθρο του Γιώργου Κιούση στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ της 9-9-2008.
Η έναρξη θα μεταδοθεί ζωντανά αύριο, μέσω live webcast στο Ιντερνετ και συγκεκριμένα στη διεύθυνση http://webcast.cern.ch και τηλεοπτικά από τη Eurovision.

Αναζητώντας το «σωματίδιο του Θεού»

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ

Μία ημέρα πριν από την επιστροφή στην «ώρα μηδέν». Η μεγάλη στιγμή έφτασε. Αύριο, οι φυσικοί -και όχι μόνον- όλου του κόσμου θα έχουμε στραμμένο το βλέμμα στη Γενεύη όπου «ανάβει» τις «μηχανές» του, για την πρώτη σημαντική δοκιμή, ο Μεγάλος Επιταχυντής Συγκρουόμενων Δεσμών Αδρονίων (Large Hadron Collider, LHC) - η μεγαλύτερη πειραματική μηχανή σωματιδιακής Φυσικής που κατασκευάστηκε ποτέ, για να μελετήσουν οι επιστήμονες πώς επεισέρχεται η μάζα των σωματιδίων στις εξισώσεις που περιγράφουν την ύλη (με απλά λόγια, πώς αποκτούν μάζα τα σωματίδια) αλλά και ποια ήταν η κατάσταση συμπαντικής ύλης του Σύμπαντος ένα τρισεκατομμυριοστό του δευτερολέπτου μετά τη Μεγάλη Εκρηξη (Big Bang) -περίπου 13,5 δισεκατομμύρια χρόνια πριν- και τη δημιουργία του κόσμου. Η έναρξη θα μεταδοθεί ζωντανά, μέσω live webcast στο Ιντερνετ και συγκεκριμένα στη διεύθυνση http://webcast.cern.ch και τηλεοπτικά από τη Eurovision.

Σύμφωνα με τον Διονύση Σιμόπουλο, αστροφυσικό και διευθυντή του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, «το βασικό ερώτημα είναι η ύπαρξη του σωματιδίου Χιγκς. Οι επιστήμονες θα προσπαθήσουν να δώσουν κάποια απάντηση στο φαινόμενο της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας, καθώς και σε όσα ερωτήματα προκύψουν κατά τη διενέργεια των πειραμάτων. Αλλά ο κύριος στόχος της αναζήτησής τους είναι το Χιγκς: το "Αγιο δισκοπότηρο" της Φυσικής». Ο Λέον Λέντερμαν που έδωσε το προσωνύμιο στο συγκεκριμένο σωματίδιο ήταν νομπελίστας φυσικός και δούλεψε πολλά χρόνια στο αντίστοιχο αμερικανικό ίδρυμα ερευνών, το Fermi Lab, στο Σικάγο. Ονόμασε έτσι το Χιγκς, επειδή αυτό δημιουργεί ένα πεδίο στο οποίο τα υπόλοιπα σωματίδια «κολυμπούν». Ανάλογα, λοιπόν, με το «κολύμπι» που κάνουν τα σωματίδια στην «παχύρρευστη θάλασσα» που δημιουργεί το Χιγκς, αποκτούν συγκεκριμένη έννοια και σημασία. Γι' αυτό, επειδή το πεδίο του Χιγκς καθορίζει και τα υπόλοιπα σωματίδια, ονομάστηκε το Χιγκς "σωματίδιο του Θεού"».

Ο LHC του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Φυσικής Σωματιδίων (CERN) είναι ο ισχυρότερος επιταχυντής σωματιδίων που φτιάχτηκε ποτέ. Θα παρέχει δέσμες πρωτονίων με ενέργεια επταπλάσια κάθε προηγούμενου επιταχυντή και περίπου τριάντα φορές πυκνότερη, όταν επιτύχει τις τελικές προδιαγραφές σχεδίασής του, γύρω στο 2010. Είναι τοποθετημένος σε ένα τούνελ κοντά στη Γενεύη, μια υπόγεια κατασκευή βάθους 50-175 μέτρων, μήκους 27 χιλιομέτρων και διαμέτρου 3,8 μέτρων κάτω και από τις δύο πλευρές των γαλλο-ελβετικών συνόρων. Είκοσι χώρες-μέλη (μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα από το 1954 ως ιδρυτικό μέλος) συμμετέχουν στην όλη προσπάθεια, μήκους 27 χιλιομέτρων, λειτουργεί με τεχνολογία που ήταν αδιανόητη πριν από 30 χρόνια.

Το πρώτο τεστ συγχρονισμού των επιμέρους τμημάτων του επιταχυντή έγινε στις 9 Αυγούστου 2008. Η πρώτη ακτίνα σωματιδίων που θα κυκλοφορήσει στον επιταχυντή αύριο, θα έχει αρχική ενέργεια 450 GeV ή 0,45 τρισεκατομμύρια ηλεκτρονιοβόλτ (TeV). Στις 3 Οκτωβρίου θα παρουσιαστεί το Grid, ένα παγκόσμιο δίκτυο υπολογιστών που σχεδιάστηκε για να διαχειριστεί 15 εκατομμύρια γιγαμπάιτ δεδομένων κάθε χρόνο που θα παράγει ο επιταχυντής. Στις 21 Οκτωβρίου θα γίνει η επίσημη έναρξη του επιταχυντή και όλων των υπόλοιπων λειτουργιών με την παρουσία επισήμων και αντιπροσώπων όλων των συμμετεχουσών χωρών. Μέσα στο 2008 οι ακτίνες που θα κυκλοφορούν εντός του LHC θα έχουν σταθεροποιηθεί, οπότε πλέον η ισχύς των σωματιδίων προβλέπεται να έχει αυξηθεί μέχρι τα 5 TeV. Οταν θα αρχίσει η ολοκληρωμένη φάση λειτουργίας του, πιθανότατα το 2010, η ενέργεια σύγκρουσης των σωματιδίων θα ξεπεράσει κατά περίπου 30 φορές οποιαδήποτε άλλη στο παρελθόν.

Η κατασκευή του στοίχισε πάνω από 6 δισεκατομμύρια ευρώ και αποτελείται από 71.600 χιλιάδες υπεραγώγιμους μαγνήτες, ικανούς να δημιουργούν ένα μαγνητικό πεδίο δεκάδες χιλιάδες φορές μεγαλύτερο από αυτό της Γης. Η εκκίνηση μιας τέτοιας μηχανής δεν είναι τόσο απλή όσο το γύρισμα ενός διακόπτη. Είναι μια μακρά διαδικασία που ξεκινά με την ψύξη καθενός από τα οκτώ τμήματα του επιταχυντή. Ακολουθεί ο έλεγχος των 1.600 υπεραγώγιμων μαγνητών και η ξεχωριστή για τον καθένα ηλεκτρική τροφοδότηση με ηλεκτρικό ρεύμα κανονικής λειτουργίας. Θα ακολουθήσει η παροχή ισχύος σε όλα τα κυκλώματα καθενός από τα τμήματα του επιταχυντή και, τέλος, η παροχή στον επιταχυντή ως ενιαίο σύνολο.

Στα τέλη του Ιουλίου, η προετοιμασία είχε σχεδόν ολοκληρωθεί και τα οκτώ τμήματα του επιταχυντή βρίσκονταν στη θερμοκρασία λειτουργίας των 1,9ο Κέλβιν (ή -271°C). Η επόμενη φάση ήταν ο συγχρονισμός του LHC με το Υπερσύγχροτρον Πρωτονίων (Super Proton Synchrotron, SPS), τον επιταχυντή που αποτελεί το τελευταίο τμήμα της αλυσίδας παροχής της δέσμης. Ο συγχρονισμός των δύο μηχανών πρέπει να είναι σε ακρίβεια της τάξης του νανοδευτερολέπτου (τρισεκατομμυριοστό του δευτερολέπτου). Η πρώτη προσπάθεια συγχρονισμού προβλέπεται για αύριο. Οι δοκιμές θα συνεχιστούν τον Σεπτέμβριο ώστε να διασφαλιστεί ότι το σύνολο του επιταχυντή θα επιτύχει την επιτάχυνση των συγκρουόμενων δεσμών σε ενέργεια 5 TeV (τρισεκατομμυρίων ηλεκτρονιοβόλτ), που αποτελεί και τον στόχο για το 2008. Μόλις επιτευχθεί σταθεροποίηση των δεσμών, οι τελευταίες θα οδηγηθούν σε σύγκρουση, ενώ το τελευταίο βήμα είναι η έναρξη λειτουργίας του επιταχυντικού συστήματος του LHC για να ανεβάσει την ενέργεια στα 5 TeV, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην έρευνα της φυσικής των σωματιδίων.

Τι ακριβώς θα κάνει ο «τερατώδης» επιταχυντής; Ούτε λίγο ούτε πολύ θα αναπαραγάγει τις ακραίες συνθήκες που επικρατούσαν στο Σύμπαν κατά τις πρώτες στιγμές της ύπαρξής του. Μέσα σε αυτή την κυκλική σήραγγα οι επιστήμονες θα δημιουργήσουν δύο παράλληλες δέσμες πρωτονίων, των σωματιδίων που ως γνωστόν μαζί με τα νετρόνια συγκροτούν τους πυρήνες όλων των ατόμων. Κάθε μία από αυτές τις δέσμες πρωτονίων θα αποτελείται από 300.000 δισεκατομμύρια από αυτά τα σωματίδια: ο τεράστιος αυτός αριθμός θα παράγεται από τον επιταχυντή σε 2.808 «πακέτα» πρωτονίων που θα ταξιδεύουν σαν τα βαγόνια ενός τρένου σε απόσταση 7,5 μέτρων το ένα από το άλλο. Οι γιγάντιοι μαγνήτες εξυπηρετούν αυτόν ακριβώς το σκοπό: να εξαναγκάσουν τα πρωτόνια να κινούνται σε μια ορισμένη πορεία χωρίς να συγκρούονται στα τοιχώματα της σήραγγας. Αυτά τα «τρενάκια» πρωτονίων θα ταξιδεύουν με ιλιγγιώδεις ταχύτητες (πολύ κοντά σε αυτή του φωτός) και, σε αυτές τις ακραίες συνθήκες, θα τα αναγκάσουν να συγκρουστούν μεταξύ τους σε τέσσερα προκαθορισμένα σημεία του κυκλικού επιταχυντή. Στις τέσσερις αυτές θέσεις έχουν τοποθετηθεί περίπλοκες και εξαιρετικά ευαίσθητες ανιχνευτικές συσκευές που θα καταγράφουν λεπτομερώς ό,τι θα συμβεί.

«Εδώ στα γαλλο-ελβετικά σύνορα, δίπλα στη Γενεύη, εδρεύει από το 1954 το CERN, το Ευρωπαϊκό Εργαστήριο Φυσικής Σωματιδίων», μας λέει ο Νίκος Τράκας, αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, συντονιστής της Ελληνικής Ομάδας Εκλαΐκευσης.

«Ο σκοπός του Κέντρου είναι η λεγόμενη "βασική έρευνα" της έσχατης δομής της ύλης. Δηλαδή, έρευνα που δεν έχει, κατ' αρχήν, σκοπό την εφαρμογή αλλά μόνο την επέκταση των συνόρων της γνώσης μας. Πολύ σύντομα μέσα στο 2008 ξεκινούν τα νέα πειράματα στο CERN που αυτή τη στιγμή κατέχει τον ισχυρότερο στον κόσμο επιταχυντή, τον LHC: κυκλική συσκευή περιφέρειας 27 χιλιομέτρων που θα επιταχύνει πρωτόνια και θα τα φέρει σε μετωπική σύγκρουση. Τα αποτελέσματα αυτών των συγκρούσεων ελέγχονται από τους δύο (στο πρώτο στάδιο) ανιχνευτές (τον ATLAS και τον CMS), συσκευές μεγέθους πενταώροφων κτιρίων, που με ηλεκτρονικά μέσα τελευταίας τεχνολογίας καταγράφουν τα σωματίδια που παράγονται από τις συγκρούσεις».

Η Ελλάδα συμμετέχει ενεργά στα πειράματα αυτά (που προβλέπεται να διαρκέσουν δέκα χρόνια) με πειραματικούς επιστήμονες από τα Πανεπιστήμια Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Ιωαννίνων, το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, το ΕΜΠ και τον Δημόκριτο. Ταυτόχρονα, θεωρητικοί επιστήμονες από όλα τα πανεπιστήμια της χώρας ασχολούνται ερευνητικά στον τομέα αυτόν της Φυσικής και έχουν τη δική τους συνεισφορά στην έρευνα που πραγματοποιείται στο CERN.

Σε τι αποσκοπούν τα νέα αυτά πειράματα;

«Τα τελευταία είκοσι χρόνια, οι επιστήμονες του κλάδου έχουν φτάσει σε ένα πάρα πολύ καλό επίπεδο ερμηνείας του μικρόκοσμου μέσω του λεγόμενου Καθιερωμένου Προτύπου (Standard Model), που εξηγεί με εκπληκτική επιτυχία όλα τα αποτελέσματα των έως και σήμερα σχετικών πειραμάτων. Παρ' όλα αυτά, στον πίνακα των στοιχειωδών σωματιδίων που προτείνει το Καθιερωμένο Πρότυπο και που έχουν ήδη ανακαλυφθεί, υπάρχει ένα κενό: αυτό που αντιστοιχεί στο επονομαζόμενο σωματίδιο Χιγκς (από τον Αγγλο φυσικό Πίτερ Χιγκς που το εισήγαγε θεωρητικά). Η ανακάλυψη αυτού του σωματιδίου είναι ο κύριος στόχος των πειραμάτων που ξεκινούν άμεσα στο CERN. Βέβαια, πέρα από το "ξεκαθάρισμα της υπόθεσης Χιγκς", οι φυσικοί περιμένουν πολλά περισσότερα από τους νέους ορίζοντες έρευνας που ανοίγει ο LHC. Πολλές νέες θεωρίες/αναβαθμίσεις του Καθιερωμένου Προτύπου (που απαντούν σε όρους όπως υπερσυμμετρία, θεωρία χορδών ή εισάγουν περισσότερες από τρεις χωρικές διαστάσεις) περιμένουν την επιβεβαίωση ή την απόρριψή τους».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΓΙΑ ΤΟ CERN:

http://www.cern.ch/Public Η επίσημη ιστοσελίδα του CERN

http://cms.cern.ch/ Η εκλαϊκευτική ιστοσελίδα του πειράματος CMS

http://atlas.ch/ Η εκλαϊκευτική ιστοσελίδα του πειράματος ATLAS

http://www.cerncourier.com Το περιοδικό του CERN

http://outreach.web.cern.ch/outreach/ Η επίσημη ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Ομάδας Εκλαΐκευσης Φυσικής Σωματιδίων (European Particle Physics Outreach Group, EPPOG)

http://particleadventure.org/ Η ιστοσελίδα της «Περιπέτειας των σωματιδίων»

http://cdsweb.cern.ch/ Η βάση δεδομένων του CERN για φωτογραφίες,video, άρθρα και γενικά multimedia

http://www-ed.fnal.gov/projects/quarknet/ Η επίσημη ιστοσελίδα του αμερικανικού QuarkNet που απευθύνεται σε μαθητές και καθηγητές σχολείων

http://www.youtube.com/watch?v=_fJ6PMfnz2E&feature=related

http://www.uslhc.us/blogs

http://www.cern.ch/lhc-first-beam

http://www.physics.ntua.gr/POPPHYS

"Η τεχνική και το ιδεώδες", Παναγιώτης Κονδύλης

Γιάννης Σταύρου, Άνθρωπος και δέντρο, λάδι σε καμβά

Μόλις τώρα ανακαλύψαμε ένα άρθρο του Παναγιώτη Κονδύλη με τίτλο "Η τεχνική και το ιδεώδες", στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ που είχε δημοσιευτεί στις 7 Ιουνίου 1998, λίγο πριν από τον θάνατό του. Για άλλη μια φορά, η σκέψη αυτού του μοναδικού στοχαστή θα καταδείξει ανεπανάληπτα την εποχή μας. Επιπλέον σχόλια περιττεύουν. Ας χαρούμε το κείμενο του...

Οι νεότερες συζητήσεις περί τεχνικής στρέφονται γύρω από δύο μεγάλα θέματα. Αφενός πρόκειται για τις επιπτώσεις του τεχνικού τρόπου σκέψης και της τεχνικής πράξης πάνω στην «ουσία» ή στην «ανθρωπιά» του ανθρώπου ως προσώπου· αφετέρου πρόκειται για τις συνέπειες των τεχνικών εξελίξεων σε ό,τι αφορά την ανθρωπότητα ως σύνολο, η οποία αυτή τη φορά ­ καθώς ενδιαφέρει η ζωή και η επιβίωσή της ­ θεωρείται ως συλλογική οντότητα και ως βιολογικό είδος.

Πάνω στα δύο αυτά προβλήματα διατυπώθηκαν όλες οι δυνατές αισιόδοξες ή απαισιόδοξες απόψεις και δεν είναι δυνατό να πει κανείς κάτι σχετικά δίχως να επαναλάβει πράγματα ήδη ειπωμένα. Δεν είναι αυτή η πρόθεσή μας. Εμάς ενδιαφέρει περισσότερο η ενδεικτική σημασία του γεγονός ότι κατά τις τελευταίες δεκαετίες το κέντρο βάρους της συζήτησης μετατοπίστηκε από το πρώτο θέμα στο δεύτερο. Ασφαλώς τα δύο θέματα διασταυρώνονται σε ουσιώδη σημεία, προπαντός αν κάποιος, σκεπτόμενος με το πνεύμα της ανθρωπιστικής παράδοσης, πιστεύει ότι η επιβίωση είναι δυνατή και εύλογη μονάχα ως ηθικά αγαθός βίος. Ωστόσο η διαφορά ανάμεσα στις δύο προβληματικές παραμένει εννοιολογικά σαφής και μεθοδικά χρήσιμη. Και η μετάβαση από το ιδεώδες της ολόπλευρης προσωπικότητας στο ιδεώδες της συλλογικής επιβίωσης σημαδεύει μια βαθιά ιστορική τομή.

Η αύξουσα απόσταση ανάμεσα στην ανθρωπιστική και στην τεχνική παιδεία αποτυπώθηκε κατά τη δεκαετία του 1960 στη γνωστή ρήση για τις «δύο κουλτούρες». Η ρήση αυτή γεννούσε την εντύπωση ότι δύο περίπου ισοδύναμες τάσεις αναμετριούνται και η έκβαση της αναμέτρησης παραμένει ανοιχτή. Η τέτοια εντύπωση ήταν απατηλή. Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνικής μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο είχε προδιαγράψει την κατάρρευση της ανθρωπιστικής παιδείας και μόνο η επήρεια του νόμου της αδρανείας διασφάλιζε τη σχετικά μακρά επιβίωση του αστικού πνεύματος μέσα στον κόσμο της μαζικής δημοκρατίας. Ετσι η κατάρρευση πήρε τη μορφή ανώδυνου θανάτου, τον οποίο ακολούθησε μια πολυτελής κηδεία. Ακριβώς όταν πρωτοδιατυπώθηκε η παραπάνω ρήση, η ανθρωπιστική παιδεία έχανε την τελευταία της μάχη ενάντια στις ενωμένες δυνάμεις της πολιτισμικής επανάστασης και της οικονομίας, οι οποίες, παρά την αντίθεσή τους, ασπάζονταν από κοινού το σύνθημα ότι η παιδεία πρέπει να τεθεί στην υπηρεσία της «πράξης» και της «κοινωνίας». Με τις λέξεις αυτές η κάθε πλευρά εννοούσε βέβαια κάτι διαφορετικό. Δεν ήταν δύσκολο όμως να προβλέψει κανείς τίνος η ερμηνεία θα επικρατούσε.

Αισθητική του παλιατζίδικου

Ωστόσο η πολιτισμική επανάσταση της δεκαετίας του 1960 και του 1970 προχώρησε ακόμη περισσότερο. Υιοθέτησε βασικά μοτίβα της παλαιότερης καλλιτεχνικής avant-garde και προλείανε τον δρόμο του «μεταμοντερνισμού» γκρεμίζοντας τις ιεραρχίες του ανθρωπιστικού παιδευτικού κανόνα και νομιμοποιώντας ό,τι πριν φαινόταν καθημερινό ή τετριμμένο μέσω της σουρεαλιστικής «αισθητικής του παλιατζίδικου». Παράλληλα αποσυντέθηκε το ιδεώδες της προσωπικότητας που θεμελιωνόταν στις ιεραρχίες αυτές, κάνοντας τόπο στην αντίληψη ενός ρευστού εγώ, ανοιχτού σε όλες τις δυνατότητες της «αυτοπραγμάτωσης». Η πρόθεση ήταν χειραφετητική, όμως το χειροπιαστό αποτέλεσμα ήταν η διαμόρφωση και ενίσχυση των πνευματικών στάσεων οι οποίες συνυφαίνονται με τη λειτουργία μιας μαζικής δημοκρατίας, στηριζόμενης στη μαζική παραγωγή και στη μαζική κατανάλωση.

Η αντίθεση ανάμεσα στις «δύο κουλτούρες», υπό την έννοια δύο διαφορετικών παιδευτικών ιδεωδών, διευθετήθηκε έτσι από μόνη της, μολονότι όσοι τράφηκαν με την ανθρωπιστική παιδεία το κατάλαβαν αυτό πολύ αργά και πολύ απρόθυμα. Τη δραστική τούτη λύση την επέβαλαν αντικειμενικοί λόγοι και όχι π.χ. η πρωταρχική και αθεράπευτη ασυμβιβασία της ανθρωπιστικής παιδείας με την τεχνική καθ' εαυτήν. Μέσα στην αστική - ανθρωπιστική ιεραρχία των πνευματικών αξιών η επιστήμη κατείχε υψηλότατη θέση, στενά δεμένη μαζί της ήταν η τεχνική, και ο μεγάλος τεχνικός ­ είτε ως μοναχικός εφευρέτης είτε ως δαμαστής των φυσικών δυνάμεων για οικονομικούς σκοπούς ­ πρόβαλλε ως νέος Προμηθέας μέσα στο πάνθεο των μεγάλων ατόμων, δίπλα στον καλλιτέχνη και στον φιλόσοφο. Ηταν και ο ίδιος αδρή ενσάρκωση του αστικού ιδεώδους της προσωπικότητας και η εργασία του όφειλε να δημιουργήσει τις υλικές προϋποθέσεις για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας εν γένει. Ωστε η τεχνική όφειλε να υπηρετήσει την ανάπτυξη εκείνου το οποίο θεωρούσε κανείς ως άξιο να αναπτυχθεί με βάση το ανθρωπιστικό ιδεώδες της προσωπικότητας.

Αυτή ήταν η αστικοφιλελεύθερη σύνθεση τεχνικής και ανθρωπισμού και η μαρξιστική ουτοπία μιας εκτεχνικευμένης κοινωνίας ελεύθερων ολόπλευρων ατόμων δεν ήταν παρά η εσχατολογική εκδοχή τούτης της σύνθεσης. Την τεχνική δεν τη θεωρούσαν ως ύβριν ο αστός ή ο ανθρωπιστής, παρά τη μομφή αυτή τη διατύπωσαν πρώτοι οι πατριαρχικοί αριστοκράτες μεγαλογαιοκτήμονες και οι εκπρόσωποι του κλασικού συντηρητισμού, τον κόσμο των οποίων τον σάρωσε η δεύτερη βιομηχανική επανάσταση. Μεταγενέστεροι εχθροί του φιλελευθερισμού υποστήριξαν, αντίθετα, ότι η τεχνική πρέπει να κατανοηθεί μάλλον ως ειμαρμένη παρά ως ύβρις και ότι η κατάφαση αυτής της ειμαρμένης, πέραν ανθρωπιστικών ελπίδων ή συντηρητικών αρών, θα μπορούσε να καταστήσει τον «Εργάτη» (Jünger) ή τους «Καίσαρες της Βιομηχανίας» (Spengler) ικανούς για μεγάλα ιστορικά επιτεύγματα.

«Δεξιά» και «αριστερά» καταφύγια

Μετά την αποσύνθεση του κλασικού συντηρητισμού η μομφή της ύβρεως παραχείμασε σε διάφορα «δεξιά» και «αριστερά» καταφύγια. Εγινε και πάλι επίκαιρη όταν ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις «δύο κουλτούρες» έληξε λόγω ατροφίας της μιας τους και όταν το ζήτημα της τεχνικής άρχισε πλέον να εξετάζεται όχι στην ατομικιστική προοπτική του ανθρωπιστικού παιδευτικού ιδεώδους αλλά κυρίως σε συνάρτηση με τη συλλογική επιβίωση. Η στροφή αυτή απέρρευσε από έναν διπλό φόβο: τον φόβο μπροστά σε έναν ατομικό πόλεμο και σε μιαν οικολογική κατάρρευση. Και στις δύο περιπτώσεις το παράδοξο είναι ότι όσο μεγαλώνει ο φόβος τόσο πιο απαραίτητη γίνεται η τεχνική, έτσι ώστε αποκλείεται η επιστροφή σε συνθήκες όπου θα έλειπαν όσοι κίνδυνοι γέννησε ακριβώς η τεχνική. Η ύπαρξη των ατομικών όπλων εξανάγκασε καθ' εαυτήν τους πρωταγωνιστές του Ψυχρού Πολέμου να διευρύνουν και να τελειοποιήσουν τα οπλοστάσιά τους ήδη προκειμένου να διαθέτουν δυνατότητα αποτροπής. Η πιθανότητα και η καταστροφικότητα ενός ατομικού πολέμου αυξανόταν παράλληλα με την προσπάθεια της αποτροπής, δηλαδή της παρεμπόδισης του πολέμου διά μέσου επιπρόσθετης τεχνικής προόδου. Ο φαύλος κύκλος τερματίστηκε όχι από την εσωτερική λογική αυτής της κατάστασης αλλά από εξωτερικούς παράγοντες, οι οποίοι εξανάγκασαν σε υποχώρηση τον έναν από τους δύο ανταγωνιστές.

Πολύ λιγότερο πρέπει να αναμένεται η επέμβαση του από μηχανής θεού στον οικολογικό τομέα. Αν εδώ υπάρχει πράγματι κάποια διέξοδος, αυτή είναι ότι η τεχνική θα εξουδετερώσει η ίδια τις ανεπιθύμητες παρενέργειές της. Παράγει όμως αυτές τις παρενέργειες ακριβώς επειδή η αναπαραγωγή της κοινωνικής ζωής εξαρτάται όλο και περισσότερο από τεχνικές διαδικασίες και εξελίξεις. Ακόμη και οι σφοδρότεροι κατήγοροι της σύγχρονης τεχνικής δεν θα μπορέσουν να αμφισβητήσουν ότι χωρίς υψηλή εκτεχνίκευση θα κατέρρεε ο ανεφοδιασμός των σημερινών μαζικών κοινωνιών. Ηδη η διατροφή έξι (και αύριο οχτώ ή δέκα) δισεκατομμυρίων ανθρώπων καθιστά αναπόδραστες εκτεταμένες τεχνικές επεμβάσεις στη φύση και η οικολογική επιβάρυνση θα αυξηθεί αναγκαστικά στον βαθμό που οι παγκόσμιες καταναλωτικές προσδοκίες θα προσανατολισθούν στο δυτικό πρότυπο. Ο φόβος μπροστά στις συνέπειες της τεχνικής και οι τεχνικές ανάγκες της κοινωνίας αυξάνονται παράλληλα, ενώ τόσο ο φόβος όσο και οι ανάγκες ανάγονται σε υπαρξιακά - βιολογικά αίτια.

Δεν ενδείκνυται πάντοτε να κάνει κανείς την ανάγκη φιλοτιμία, συχνά όμως το απαιτούν οι εκάστοτε ιδεολογικές ανάγκες. Σύμφωνα με τον τρόπο με τον οποίο η σημερινή Δύση κατανοεί και νομιμοποιεί τον εαυτό της, η τεχνική δεν είναι απλώς κάτι κοινωνικά απαραίτητο αλλά επιπλέον συνδέεται και με το δυτικό ιδεώδες περί ελευθερίας. Αφενός αποτελεί, όπως λέγεται, δημιούργημα και συνάμα επιβεβαίωση της ορθολογικότητας εκείνης, η οποία προστατεύει τα πνεύματα από τη σκοταδιστική «μεταφυσική», επομένως ενισχύει πραγματιστικές ή ανεκτικές στάσεις και έτσι εδραιώνει την πλουραλιστική δημοκρατία. Αφετέρου η τεχνική συναρτάται με ένα άλλο έρεισμα της δημοκρατίας, την ελεύθερη οικονομία. Γιατί η τελευταία χρειάζεται οπωσδήποτε την τεχνική πρόοδο και την προωθεί αδιάκοπα μέσω του ανταγωνισμού των επιχειρήσεων.

Αντιδημοκρατικός ανορθολογισμός

Τούτη η άκρως γενναιόδωρη σύνδεση της τεχνικής με μιαν ορθολογικότητα, η οποία τάχα υπηρετεί την ελευθερία, συμβάλλει ασφαλώς στην καθησύχαση των υπαρξιακών φόβων και γεννά το παρήγορο αίσθημα ότι τουλάχιστο κάνει κανείς ό,τι είναι πολιτικά και ηθικά ορθό, έστω και αν δεν γνωρίζει πού μας οδηγεί αυτό το ορθό. Αν δεν υπεισερχόταν ο ιδεολογικός - ψυχολογικός παράγοντας, θα ήσαν ηπιότερες οι μομφές που διατυπώνουν οι φύλακες της political correctness εναντίον της «εχθρότητας προς την τεχνική» ως έκφρασης ενός αντιδημοκρατικού ανορθολογισμού.

Οι μομφές αυτές γίνονται τόσο σφοδρότερες όσο περισσότερο απειλεί να διαφύγει κάθε ελέγχου ο φόβος που συνεχίζει να υπάρχει πίσω από τις καθησυχάσεις και τις παρηγόριες.

Βέβαια, παρά τις ιδεολογικές υπερασπίσεις της τεχνικής, το γόητρό της έχει μειωθεί στα τελευταία 20 χρόνια. Πρακτικά αποφασιστικό παραμένει ωστόσο το γεγονός ότι κανείς δεν έχει να προτείνει μια ρεαλιστική εναλλακτική λύση προς την τεχνική πρόοδο. Οσο καθαρότερα διαγράφεται πίσω από τον Προμηθέα ο μαθητευόμενος μάγος τόσο εντείνεται η εξάρτηση από τις εμπνεύσεις του. Εμπιστεύεται κανείς την τύχη του στην τεχνική χωρίς να την εγκωμιάζει και χωρίς να υπερβαίνει ολοκληρωτικά μιαν εσωτερική δυσπιστία. Οι πλείστοι άνθρωποι στις δυτικές κοινωνίες, αν καθόλου στοχάζονται πάνω σε τέτοια ζητήματα, ελπίζουν προφανώς ότι η τεχνική θα βρει εγκαίρως τις απαιτούμενες λύσεις. Η ελπίδα ως μορφή παραίτησης μοιάζει η ψυχολογικά προσφορότερη διέξοδος, όταν θέλει κανείς να αποφύγει μορφές παραίτησης πολύ χειρότερες.

Ετσι κι αλλιώς δεν υπάρχουν πολλές δυνατότητες επιλογής. Αν η τεχνική συνθηκολογήσει σε παγκόσμιο επίπεδο μπροστά στη δημογραφική και στην οικολογική επιβάρυνση, τότε σίγουρα μας περιμένει ο κανιβαλισμός. Υπ' αυτήν την έννοια ο ανθρωπισμός συνεχίζει να εξαρτάται από την τεχνική. Αλλά ένας ανθρωπισμός ο οποίος με τα νώτα στον τοίχο αγωνίζεται ίσα ίσα για να αποφευχθούν οι χείριστες καταστροφές και να διασωθεί η βιολογική ουσία του είδους «άνθρωπος» είναι γι' αυτόν και μόνο τον λόγο ένας κολοβωμένος ανθρωπισμός. Το αστικοφιλελεύθερο ανθρωπιστικό ιδεώδες κατέρρευσε εξαιτίας της τεχνικής προόδου, η οποία κατέστησε δυνατή τη μετάβαση στη μαζική δημοκρατία της μαζικής παραγωγής και της μαζικής κατανάλωσης. Αν παρ' όλ' αυτά η τεχνική παραμένει ο έσχατος φύλακας του ανθρωπισμού, ο λόγος είναι ότι στο μεταξύ άλλαξε ριζικά η σημασία του τελευταίου.

Η Μεγάλη Έκρηξη στο εργαστήριο *

Γιάννης Σταύρου, Στο κύμα, λάδι σε καμβά

*Δημοσιεύτηκε στα ΝΕΑ (27-8-2008) με τίτλο ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΟΥ ΑΙΩΝΑ:

Οι δοκιμές κρίνονται απολύτως επιτυχείς. Και οι επιστήμονες του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πυρηνικής Ενέργειας, γνωστού ως CΕRΝ, δηλώνουν ότι στις 10 Σεπτεμβρίου τα πάντα θα είναι έτοιμα για το υπόγειο πείραμα της Μεγάλης Έκρηξης, από την οποία πιστεύεται ότι δημιουργήθηκε το Σύμπαν.

H τελευταία δοκιμή στον αξίας 3,7 δισ. ευρώ κυκλικό επιταχυντή (LΗC) πραγματοποιήθηκε το περασμένο Σαββατοκύριακου και όπως δήλωσε ο επικεφαλής του προγράμματος Λιν Έβανς, «δεν παρουσιάστηκε ούτε ένα πρόβλημα». Αρχής γενομένης από τον επόμενο μήνα και για τα επόμενα χρόνια, ο LΗC, μια τεράστια σήραγγα περιμέτρου 27 χλμ., θα τεθεί σε λειτουργία. Στις τελευταίες δοκιμές η πολυεθνική επιστημονική ομάδα του CΕRΝ εκτόξευσε στον επιταχυντή μια δέσμη σωματιδίων τα οποία κινήθηκαν με φορά αντίθετη από αυτήν του ρολογιού για περίπου 3 χιλιόμετρα. Μια δοκιμή στον LΗC κατά την οποία τα σωματίδια κινήθηκαν κατά τη φορά του ρολογιού στον επιταχυντή, ο οποίος έχει κατασκευαστεί κοντά στη λίμνη της Γενεύης σε βάθος από 50 έως 175 μέτρα, πραγματοποιήθηκε στις αρχές του Αυγούστου με την ίδια επιτυχία. Το επόμενο βήμα θα πραγματοποιηθεί στις 10 Σεπτεμβρίου κατά το οποίο μια δέσμη σωματιδίων θα διατρέξει και τα 27 χιλιόμετρα του επιταχυντή.

ΔΥΟ ΟΜΑΔΕΣ ΠΡΩΤΟΝΙΩΝ θα ξεκινήσουν από αντίθετες κατευθύνσεις και θα φτάσουν την ταχύτητα του φωτός για να μελετηθούν οι συνέπειες από τη σύγκρουσή τους

Τι λένε οι ειδικοί Αν και αυτή η δοκιμή στεφθεί με επιτυχία, τα πάντα θα είναι έτοιμα για τη Μεγάλη Έκρηξη: δύο ομάδες πρωτονίων που θα ξεκινήσουν από δύο αντίθετες κατευθύνσεις και θα φτάσουν την ταχύτητα του φωτός για να μελετηθούν οι συνέπειες από τη σύγκρουσή τους. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργήσουν τις συνθήκες στις οποίες βρισκόταν το Σύμπαν για μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου μετά το Μπιγκ Μπανγκ. Οι επιστήμονες ελπίζουν ακόμη να ανακαλύψουν το λεγόμενο μποζόνιο του Χιγκς ή «σωματίδιο του Θεού», στην ύπαρξη του οποίου είχε αναφερθεί πρώτος το 1964 ο Σκωτσέζος καθηγητής Πίτερ Χιγκς. Ο εντοπισμός του μποζονίου του Χιγκς θα μπορούσε να δώσει πολλές απαντήσεις σχετικά με τη δημιουργία του Σύμπαντος, να λύσει το μυστήριο της ύλης και της αντιύλης και να εξηγήσει τον λόγο για τον οποίο η ορατή ύλη δεν αντιπροσωπεύει παρά το 4% του σύμπαντος. Ο 79χρονος καθηγητής από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου δηλώνει βέβαιος ότι το μποζόνιο θα βρεθεί. «Αν δεν γίνει κάτι τέτοιο», προσθέτει, «θα παραξενευτώ πολύ».

Ο Παναγιώτης Κονδύλης για την ελληνική κοινωνία *

Γιάννης Σταύρου, "Νυχτερινό", λάδι σε καμβά

*Πάντα επίκαιρη η σκέψη του Παναγιώτη Κονδύλη...

Δημοσιεύουμε μικρό απόσπασμα από το βιβλίο του "Θεωρία του Πολέμου" (Εκδ. Θεμέλιο):

Πράγµατι, το σηµερινό δίληµµα είναι αντικειµενικά τροµακτικό και ψυχολογικά αφόρητο: η ειρήνη σηµαίνει για την Ελλάδα δορυφοροποίηση και ο πόλεµος σηµαίνει συντριβή. Η υπέρβαση του διλήµµατος αυτού, η ανατροπή των σηµερινών γεωπολιτικών και στρατηγικών συσχετισµών απαιτεί ούτε λίγο ούτε πολύ την επιτέλεση ενός ηράκλειου άθλου, για τον όποιο η ελληνική κοινωνία, έτσι όπως είναι, δεν διαθέτει τα κότσια. Οι µετριότητες, υποµετριότητες και ανθυποµετριότητες, που συναπαρτίζουν τον ελληνικό πολιτικό και παραπολιτικό κόσµο, δεν έχουν το ανάστηµα να θέσουν και να λύσουν ιστορικά προβλήµατα τέτοιας έκτασης και τέτοιου βάθους, ίσως να καταρρεύσουν ακόµα και στην περίπτωση όπου θα βρεθούν µπροστά στη µεγάλη απόφαση να διεξαγάγουν έναν πόλεµο γιατί, αν ο πόλεµος είναι συνέχεια της πολιτικής, ποιος πόλεµος θα συνεχίσει µια σπασµωδική πολιτική; Οι ευρύτερες µάζες, καθοδηγούµενες από το ίδιο ένστικτο της βραχυπρόθεσµης αυτοσυντήρησης, έχουν βρει τη δική τους ψυχολογικά βολική λύση: το έθνος το υπηρετούν ανέξοδα περιβαλλόµενες γαλανόλευκα ράκη, οπότε το καλεί η περίσταση, και έχοντας κατόπιν ήσυχη συνείδηση το κλέβουν µόνιµα µε παντοειδείς τρόπους: από τη φοροδιαφυγή, την αισχροκέρδεια και τα «αυθαίρετα» ίσαµε τα ευκολοαπόκτητα πτυχία, τη χαµηλή παραγωγικότητα εργασίας (ούτε το 50% του µέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης!) και την κραυγαλέα ανισότητα ανάµεσα σ' ό,τι παράγεται και σ' ό,τι καταναλώνεται, µε αποτέλεσµα την καταχρέωση και την πολιτική εξάρτηση του τόπου. Αν λάβουµε υπ' όψιν µας µόνον όσα πράττονται και αφήσουµε εντελώς στην άκρη την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους οι πράττοντες, τότε φαίνεται να βρισκόµαστε σε συλλογική αναζήτηση της ιστορικής ευθανασίας, υπό τον ορό να σκηνοθετηθούν έτσι τα πράγµατα, ώστε κανείς να µην έχει την άµεση ευθύνη, και επίσης υπό τον ορό να τεχνουργηθούν απροσµάχητες ανακουφιστικές εκλογικεύσεις («ελληνοκεντρικές» ή «εξευρωπαιστικές», αδιάφορο). Τις τραγωδίες ή τις κωµωδίες, που µπορούν να περιγράψουν µε τις αρµόζουσες αποχρώσεις αυτήν την ιδιαίτερη κοινωνική και ψυχολογική κατάσταση, θα τις γράψουν ίσως άλλοι. Εµένα µου έρχεται στον νου η τετριµµένη, αλλά πάντοτε ευθύβολη θυµοσοφία: όπως στρώνει καθένας, έτσι και κοιµάται.

ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΘΙΒΕΤ - FREE TIBET 2008

ΚΙΝΑ:

Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΦΥΛΑΚΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

Σχόλιο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Πεκίνο: Ενισχύστε τον αγώνα απελευθέρωσης του Θιβέτ

Η Θεσσαλονίκη στην ποίηση *

Γιάννης Σταύρου, Ανταύγειες, λάδι σε καμβά

* Μάριος Μαρίνος Χαραλάμπους

Οι φωνές των δρόμων

Τόσα χρόνια σε περίμενα
ετοιμάζοντας τον εαυτό μου,
οργανώνοντας δρομολόγια στην πάνω πόλη
μέσα σε συγκλονιστικές δύσεις,
γυρνώντας στις μυστικόπαθες εκκλησίες
τα δειλινά,
ακούγοντας τις πολύχρωμες ανταύγειες
στα πρόσωπα του Πανσελήνου.

Τόσα χρόνια αδίκως σε περίμενα.

Από τη συλλογή Οι φωνές των δρόμων (1971)

Δύο πρόσωπα

Θεσσαλονίκη, πολύ ξαγρύπνισα για σένα
υπήρξα το ανήσυχο νεανικό σου πρόσωπο
γι' αυτό και επιθυμώ την μορφή μου
μαζί με τη δική σου
ανάγλυφα εντοιχισμένες
σε τοίχους παλαιοχριστιανικών Βασιλικών

Τα βήματά μου αποτυπώθηκαν στα κράσπεδά σου
η βροχή μαστίγωσε πολλές φορές το μέτωπό μου
καθώς αναζήτησα τη μορφή σου
στα όρια του κάμπου∙
τα μάτια μου εθώπευσαν από τις επάλξεις
τις αναπόφευκτες αλλαγές σου
στη μνήμη μου
στις παρυφές της ιστορίας

Από τη συλλογή Αλεξανδρινά ποιήματα (1991)

Ζούμε, όπως και ονειρευόμαστε μόνοι *

Γιάννης Σταύρου, Λιμάνι, λάδι σε καμβά

* Διάσπαρτοι συλλογισμοί ενός αγαπημένου συγγραφέα - καλλιτέχνη μέσα από τα βιβλία του.
_________________________________________

Joseph Conrad

The belief in a supernatural source of evil is not necessary: men alone are quite capable of every wickedness.

Δεν είναι απαραίτητο να πιστεύεις στην υπερφυσική πηγή του κακού: οι άνθρωποι από μόνοι τους είναι ικανοί για κάθε διαφθορά.

Gossip is what no one claims to like, but everybody enjoys.

Κανένας δε δηλώνει ότι του αρέσει το κουτσομπολιό, αλλά όλοι το απολαμβάνουν.

We live, as we dream alone.

Ζούμε, όπως και ονειρευόμαστε μόνοι.

Facing it, always facing it, that's the way to get through. Face it.

Αντιμετωπίζοντας το, πάντοτε αντιμετωπίζοντας το, αυτός είναι ο μοναδικός δρόμος για να το ξεπεράσεις. Αντιμετώπισέ το.

There is something haunting in the light of the moon; it has all the dispassionateness of a disembodied soul, and something of its inconceivable mystery.

Δεν υπάρχει τίποτα το μαγικό στο φως του φεγγαριού• έχει όλη την ψυχαραιμία μιάς ασώματης ψυχής, και κάτι από το ασύλληπτο μυστήριό της.

Woe to the man whose heart has not learned while young to hope, to love - and to put its trust in life.

Αλίμονο στον άνθρωπο που η καρδιά του δεν έμαθε όταν ήταν νέος να ελπίζει, να αγαπά – και εναποθέτει την εμπιστοσύνη του στη ζωή.

Perhaps life is just that... a dream and a fear.

Ίσως η ζωή είναι μόνο...ένα όνειρο και ένας φόβος.

A man's most open actions have a secret side to them.

Οι πιο ανοιχτές πράξεις ενός ανθρώπου έχουν την κρυφή τους πλευρά.

You shall judge a man by his foes as well as by his friends.

Θα πρέπει να κρίνεις έναν άνθρωπο από τους εχθρούς του αλλά κι από τους φίλου του.

I don't like work... but I like what is in work - the chance to find yourself. Your own reality - for yourself, not for others - which no other man can ever know.

Δεν μ’αρέσει η εργασία...αλλά μ’αρέσει ό,τι υπάρχει στην εργασία – η ευκαιρία να βρεις τον εαυτό σου.

Την δική σου πραγαμτικότητα, όχι για τους άλλους – κάτι που κανένας άλλος άνθρωπος δε μπορεί ποτέ να γνωρίζει.

He remembered that she was pretty, and, more, that she had a special grace in the intimacy of life. She had the secret of individuality which excites--and escapes.

Θυμόταν ότι εκείνη ήταν όμορφη, και κάτι παραπάνω, ότι είχε μια ειδική επιείκεια προς την οικειότητα της ζωής. Είχε μια κρυφή ατομικότητα που διεγείρει—και διαφεύγει.

Who knows what true loneliness is - not the conventional word but the naked terror? To the lonely themselves it wears a mask. The most miserable outcast hugs some memory or some illusion.

Ποιός γνωρίζει τι είναι η αληθινή μοναξιά – όχι η συμβατική λέξη αλλά ο γυμνός τρόμος; Και στους ίδιους τους μοναχικούς εμφανίζεται με μάσκα. Ακόμη και ο πιο άθλιος απόβλητος σφίγγει στη αγκαλιά του κάποα ανάμνηση ή κάποια ψευδαίσθηση.

God is for men and religion is for women.

Ο Θεός είναι για τους άνδρες και η θρησκεία για τις γυναίκες.

He who wants to persuade should put his trust not in the right argument, but in the right word. The power of sound has always been greater than the power of sense.

Αυτός που θέλει να πείθει δεν πρέπει να εμπιστεύεται το σωστό επιχείρημα αλλά τη σωστή λέξη. Η δύναμη του ήχου ήταν πάντα μεγαλύτερη από τη δύναμη της λογικής.

It is to be remarked that a good many people are born curiously unfitted for the fate waiting them on this earth.

Είναι παρατηρημένο ότι παρα πολλοί άνθρωποι γεννιούνται κατά περίεργο τρόπο ακατάλληλοι ως προς τη μοίρα που τους περιμένει πάνω σ’ αυτή τη γη.

Θεσσαλονίκη: περί της αισθητικής των πόλεων...

Γιάννης Σταύρου, Στο λιμάνι (λεπτομέρεια)

Από συνέντευξη του Γιάννη Σταύρου στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, με αφορμή τις τελευταίες δημοτικές εκλογές…

____________________________________________

“…Τα δημοσιογραφικά ερωτήματα αφορούν “προοδευτικούς” ανθρώπους, στους οποίους δεν ανήκω, οπότε θάχετε μιάν αρνητική ίσως θέση – απάντηση.

Οι περισσότεροι χαίρονται όταν μια ανθρώπινη κοινότητα, μια πόλη δηλαδή, μεγαλώνει. Εγώ δυστυχώς είμαι από αυτούς που θλίβονται. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο κέντρο αυτής της Θεσσαλονίκης του ’50, που αν μη τι άλλο, είχε μόνο προβλήματα. Χωματόδρομοι, λάσπη στα παπούτσια, αποχετεύσεις βομβαρδισμένες, βρωμόνερα και λερωμένο χιόνι τον χειμώνα, σκόνη που σε τύφλωνε με τον καλοκαιρινό βαρδάρη. Ομίχλη, αναδουλειές, φτώχια και σχετική πάντα μιζέρια.

Από τότε πολλά άλλαξαν. Μια έντιμη γνώμη είναι ότι πρόκειται για μια άλλη πόλη σήμερα. Εξελιγμένη! Βέβαια αυτή η εξέλιξη είναι στα μέτρα του σύγχρονου Έλληνα με τον οποίο διαφωνώ κάθετα, με αποτέλεσμα να εμμένω σε ρομαντικές αντιδραστικές ίσως θέσεις, που καθόλου δεν υπηρετούν το λαϊκό φρόνημα και τις ανάγκες του. Με δυο λόγια, αγάπησα την πόλη που γεννήθηκα, δέθηκα με την ανεπανάληπτη εικόνα και την καθημερινότητα της, αγάπησα αυτό που ήταν και όχι αυτό που γίνεται. Ίσως τελικά, τη φτώχεια και την αξιοπρέπεια της. Ποτέ δεν ένοιωσα αυτή την ψυχολογική μείωση απέναντι στην Αθήνα γιατί η πόλη που μεγάλωσα δεν με έκανε να νιώθω επαρχιώτη.

Αυτά! Θα σκέφτεστε βέβαια ότι χάνω την επαφή με την πραγματικότητα και απαντώ άλλα αντ’ άλλων. Καθόλου σας διαβεβαιώ! Απλά διαφωνώ. Όσο για το τι θα πρότεινα, σε σχέση με τις δημοτικές πρωτοβουλίες, και το, ποιοί θ’αναλάβουν να συνεχίσουν αυτά τα θεάρεστα έργα που θα βοηθήσουν την πόλη, ο κατάλογος μου είναι μακρύς και αντιφατικός. Είμαι κατ’αρχήν σίγουρος ότι δεν αλλάζουν τα πράγματα, αλλάζουν τα πρόσωπα και όχι πάντα. Τα πρόσωπα που ψηφίζει ο λαός προτείνονται από τα κόμματα, ανήκουν σ’αυτά, άρα αυτόματα είναι άτομα μειωμένης αντίληψης και αποδοτικότητας. Θα εφαρμόσουν όλες τις πρακτικές τους σύμφωνα με τις κομματικές επιλογές κι αντιλήψεις, άρα αντίθετες με την φαντασία, την επινοητικότητα, την αισθητική. Από την άλλη είναι μακράν κάθε πρακτικής και ας εμφανίζονται ως πρακτικιστές. Για να μη σας κουράζω, τόποι που διοικούνται από κάθε είδους πλειοψηφείες, με αφήνουν παγερά αδιάφορο, οπότε και οι εξελίξεις που συμβαίνουν επίσης…”

η ωφελιμιστική θεώρηση φτάνει στα όρια της εθνικής μανίας...

Γιάννης Σταύρου, Φθινοπωρινή σύνθεση, λάδι σε καμβά

Από συνέντευξη του Γιάννη Σταύρου στον συλλέκτη Βασίλη Κέκκερη (Μικρή Πινακοθήκη Κομοτηνής) με αφορμή έκθεση του στην ακριτική Αλεξανδρούπολη τον Ιούνιο του 2004:

___________________________________________________

"Τα έργα μας είναι αδύνατα, τα μυαλά μας κουρασμένα, πάμε πάρα πολύ στην ταβέρνα, πίνουμε πολλά ποτά, δεν ασκητεύουμε…"

Λέει τα πράγματα με τ’ όνομά τους, τιμά τον χώρο της Βόρειας Ελλάδας, άνθρωπος της διανόησης αλλά και της ζωής ισορροπεί σ΄ ένα κόσμο πραγματικό κάνοντας κριτική στον χώρο του και σε όλο το δήθεν σύστημα που τον περιβάλλει.

Ο ζωγράφος Γιάννης Σταύρου είναι ένας φιλοσοφημένος άνθρωπος, που αγωνίζεται καθημερινά για να υπηρετεί την ποιοτική στόχευση που έχει βάλει ως μπούσουλα στην ζωή του, να παιδεύει το μυαλό και το χέρι να δημιουργεί πράγματα, να έχει ιδέες, να μελετά τάσεις και φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής.

Τον βρήκαμε να μελετά ένα Γιαπωνέζο συγγραφέα, να κάνει κριτική για την “χαλαρή” τέχνη που βγαίνει ως προϊόν ευκολίας, να υπεραμύνεται των αρχών του σαν αληθινός καλλιτέχνης. Η συνέντευξη που ακολουθεί είναι προϊόν συνεργασίας του εικαστικού μας συνεργάτη Βασίλη Κέκερη, ο οποίος τον γνωρίζει προσωπικά και αποτυπώνει τον άνθρωπο και τον ζωγράφο που έχεινα πει πολλά με την δύναμη του λόγου του και όσα ακτινοβολεί το ίδιο το έργο του που εκτίθεται σε γκαλερί της Αλεξανδρούπολης στην έκθεση με τον γενικό τίτλο “Θάλασσες”.

Γεννημένος στην Θεσσαλονίκη από πατέρα Χιώτη και μητέρα Μικρασιάτισα που ήλκε την καταγωγή από την Μυτιλήνη, σπούδασε πρώτα γλυπτική και μετά ζωγραφική – κατά τα λεγόμενα του, «σαν παιδί ζωγράφισε με πίστη και πάθος περισσότερο απ΄ ότι τώρα σαν επαγγελματίας και ποτέ δεν έπαψε να έχει ενδιαφέρον για τις τέχνες». Στο έργο του αποτυπώνεται αυτή η λατρεία για την Θεσσαλονίκη, τα χρώματα του βορρά, οι ομίχλες, η κοσμοπολίτικη άποψη της αρχιτεκτονικής, οι άνθρωποί της, το λιμάνι – στοιχεία που δημιούργησαν την βάση του εικαστικού του ορίζοντα.

“Σε μια εποχή που ο χρόνος και το χρήμα έχουν τόσο μεγάλη αξία, που η ωφελιμιστική θεώρηση των πάντων φτάνει στα όρια της εθνικής μανίας ελάχιστος χρόνος απομένει για τα ανήσυχα πνεύματα και το καλλιτεχνικό έργο. Το τελευταίο αντίθετα μισήθηκε - ολόκληροι τόμοι και βιβλιοθήκες έχουν γίνει για να προτείνουν και να επιβάλλουν στην συνέχεια πράγματα φτιαγμένα για αμόρφωτους νεόπλουτους του αιώνα μας, όπου μόνο η τιμή καθορίζει την αξία του έργου.

Εκεί ο κοκοτισμός των δημοσίων σχέσεων έρχεται να βιάσει και να υποκλέψει την προτεραιότητα, την ιεράρχηση των αξιών να παραχαράξει την ιστορία και να υποκαταστήσει το πραγματικό με το ψευδεπίγραφο. Να υποβιβάσει ως πεπερασμένα πράγματα την αληθινή καλλιτεχνική δημιουργία αυτή την θαυμαστή ικανότητα του ανθρώπου που για να συμβεί απαιτεί ταλέντο, πολλή δουλειά, αυταπάρνηση, αλήθεια και αγάπη”, όπως επιμένει ο Γιάννης Σταύρου.

Στην έκθεση μιλούσε με όλους όσους τον πλησίαζαν. Ένας ισορροπημένος καλλιτέχνης που όσο μιλάς μαζί του τρυγάς χυμούς γνώσης και ανακαλύπτεις το μεγαλείο του, που μετά εκφράζεται με λιτές γραμμές πάνω στο τελάρο. Έχω την αίσθηση ότι σπανίζουν τέτοιοι άνθρωποι στην εποχή μας ή τουλάχιστον δεν τους δίνεται βήμα να ακουστούν.
Κάπως έτσι ξεκίνησε η συζήτηση με αφορμή ένα βιβλίο του.

“Θέλω να σας χαρίσω ένα βιβλίο που έχω κάποια κείμενα γιατί πιστεύω ότι ο ζωγράφος πέρα από ζωγράφος πρέπει να παιδεύεται, να μορφώνεται - αυτό δεν σημαίνει ότι τον κάνει καλύτερο ζωγράφο, αλλά τουλάχιστον μπορεί να υπερασπιστεί κάποιες θέσεις, τον εαυτό του σαν άνθρωπος. Θα σας δώσω μια έκδοση που έκανα με αφορμή κάποια έκθεση και υπάρχει μια μεγάλη αναφορά για το πώς αντιλαμβάνομαι εγώ τουλάχιστον την έννοια του έργου τέχνης και περίπου είναι αυτά που είπα πριν.

Πιστεύω ότι δεν υστερούμε σαν εποχή αλλά έχουμε νοηματοδοτήσει περισσότερο την ζωγραφική και δεν έχουμε το ίδιο αποτέλεσμα που είχαν άλλες εποχές. Πράγματι, ζούμε μια εποχή που δεν έχουμε μια σχολή, έστω και αυτήν την σχολή που υποτίθεται ότι πολέμησε τον κλασικισμό, τους ιμπρεσιονιστές. Δεν έχουμε ένα καθαρό κίνημα - και χωρίς αυτό να σημαίνει ότι περιμένω κινήματα από την ζωγραφική, αλλά περιμένω εξάρσεις, περιμένω τους καλλιτέχνες με περισσότερο δυναμισμό και αντί να αναλώνονται στα εγκαίνια και στις συνεντεύξεις να αναλώνονται στο γυμναστήριο, να παιδεύονται.

Παίδεμα σημαίνει ότι ο Τσαρούχης έστω στα 70 του πήγε για μια ακόμα φορά στα μουσεία να μελετήσει Μπερμέρ - αυτό το είδα και στο έργο του - φάνηκε μια ευαισθησία που ξανά επανέρχεται. Ο ζωγράφος θα έπρεπε να έχει μια γενικότερη παιδεία και όχι μόνο αυτή της ζωγραφικής. Τότε θα βλέπαμε πλουσιότερο έργο, δηλαδή δεν μπορείς να υποστηρίζεις ότι απλά έχω ταλέντο και είμαι καλλιτέχνης και τα κατέχω όλα.

Και η λογοτεχνία προσθέτει στην ζωγραφική, και οι τέχνες οι υπόλοιπες, και το θέατρο, και το σινεμά. Το σινεμά εμένα μου έχει δώσει πάρα πολλά δεν το αρνούμαι, μπορεί να θεωρηθεί μειωτικό αλλά ό,τι έχει διαστάσεις σήμερα τις έχω αντιληφθεί παιδιόθεν μέσα από τις 30 μοίρες ύψος και 160 πλάτος- κάτι που μόνο ο κινηματογραφικός φακός τις είδε και σήμερα εγώ τις χειρίζομαι και τις χειρίζομαι απόλυτα.

Θα δείτε δηλαδή διαστάσεις που είναι αναλογικές που 20 εκατοστά επί 120 εκατοστά είναι αυτό που μπορεί και φτάνει μέχρι 30 με 32 πόντους σε ύψος – αυτό που μπορεί να συλλάβει το ανθρώπινο μάτι όταν κοιτάμε τον ορίζοντα. Αυτό βέβαια δεν προσδιορίζει ότι όλα τα θέματα μας θα κινούνται σε αυτό το μέγεθος γιατί η τέχνη δεν ακολουθεί την τεχνολογία και την ιατρική - αυτό που λέω είναι επιστημονικός λίγο όρος, και λίγο ιατρικός.

Αλλά αυτό που θα επιμείνω είναι ότι ζούμε μία εποχή που προηγείται, ή τουλάχιστον έτσι δείχνει, η τεχνολογική επιστήμη, βλέπουμε θαύματα γύρω μας, δηλαδή έχουμε ένα κινητό τηλέφωνο, λέω το απλούστερο που είναι σε χρήση, που το 1980 ακόμα ανήκε στην φαντασία μας, αλλά στην ζωγραφική, στην μουσική, στο θέατρο και στο σινεμά, βλέπω κάποια καθυστέρηση. Βέβαια, πιστεύω ότι δεν τελειώνει ποτέ η ζωή, παίρνει μία ανάσα ο κόσμος και ξανασυνεχίζει, αλλά όταν το ζεις, όταν είσαι σε μία μέση ηλικία που αντιλαμβάνεσαι τι συμβαίνει στο περιβάλλον σου, πραγματικά θα προτιμούσα - θα προτιμούσαμε να ανήκουμε σε καλύτερες περιόδους. Τουλάχιστον όσοι είμαστε καλλιτέχνες.”

Ποια είναι η ποιότητα των καλλιτεχνών, υπάρχει τέτοια;

Ήθελα πράγματι να μπορούσα να πω, ξέρεις κάτι, γνώρισα αξιόλογους και μεγάλους ζωγράφους. Γνώρισα τέτοιους αλλά είναι πάρα πολύ λίγοι και είμαστε όλοι ασθενικοί… Τα έργα μας είναι αδύνατα, τα μυαλά μας κουρασμένα, πάμε πάρα πολύ στην ταβέρνα, πίνουμε πολλά ποτά, δεν ασκητεύουμε. Έχουμε δημιουργήσει και αντιθεωρήματα ότι ο ασκητισμός δεν προσφέρει, αλλά θα απαντούσα σε αυτούς που το υποστηρίζουν ότι σίγουρα δεν προσφέρει την καλοπέραση.

Το έργο τέχνης γεννιέται από προβληματισμό πραγματικό, όχι νοητικό. Υποφέρει ο καλλιτέχνης ο πραγματικός και έχει τότε την πίστη, έχει την ανάγκη να κάτσει και να δοθεί σε μία μάχη, σ’ ένα αγώνα. Μόνο τότε ο άνθρωπος είναι πραγματικός. Και κατά αυτό λέω, ξέρετε υπάρχουν και τα οξύμωρα. Σήμερα όμως πουλάει η ζωγραφική, ενώ όλα δείχνουν να είναι σε κάποια ύφεση. Όταν ήταν σε έξαρση, δεν πούλαγε κι αυτό δεν αφορά την Ελλάδα.

Μπορώ να πω ότι η Ελλάδα είναι από τις “καλές αγορές”. Δείτε αυτή την στιγμή είναι Ιούνιος, έχουμε 30 βαθμούς έξω, ιδρώνουμε αυτή την στιγμή που μιλάμε, αλλά υπάρχει κόσμος που θ’ αγοράσει τέχνη. Δεν ξέρω αν είναι πραγματικά φιλότεχνος, ή αν είναι κατανάλωση της εποχής. Γιατί κρίση στην κατανάλωση περνούν και τα όπλα. Ο ανταγωνισμός είναι και μεταξύ των όπλων, επειδή υπάρχει ένα ιστορικό, ποιος έχει καλύτερο όπλο, εγώ έχω ένα Φασιανό καλύτερο από του φίλου μας ή Μυταρά και δεν λέω για κατηγορίες, είναι όλοι αξιόλογοι. Οι πιο αξιόλογοι που υπάρχουν, ίσως υπάρχουν και πιο αξιόλογοι που δυστυχώς λόγω χαρακτήρος ή και κακής τύχης, χάνονται.

Θα πάτε να δείτε τα έργα του Πικάσο στην Άνδρο;

Ελπίζω να μπορώ να πάω, παρόλο που έχω αρχίσει να είμαι του “αμετακίνητου βίου” με την έννοια ότι ταξίδεψα μικρός πολύ, ένιωσα την έννοια του ταξιδιού τότε πολύ έντονα. Δεν ξέρω αν θα πήγαινα να δω τον Πικάσο στην Άνδρο, οπωσδήποτε θα πήγαινα με μεγαλύτερη χαρά από το να τον δω σε ένα ξένο μουσείο όπου οι ουρές για εμένα πλέον είναι κουραστικές. Δεν θα καθόμουν να δω ένα μεγάλο έργο τέχνης πια, περιμένοντας τρεις ημέρες σε ουρά… Η κοινωνία εκεί με έχει καταβάλλει. Έχουν άλλοι προτεραιότητα, εγώ έχω ζήσει, έχω δει πράγματα, έχω μελετήσει μέσα από τα βιβλία, η νόησή μου με βοηθάει και στα έργα τέχνης και στο ταξίδι να συμμετέχω στα πράγματα χωρίς να τα πλησιάζω πάντα ως σώμα.

Η τέχνη είναι κομμάτι της ζωής μας; Ή θα πρέπει να είναι;

Η τέχνη σαφέστατα είναι ένα κομμάτι στην ζωή μας. Η μεγάλη προσωπικότητα κατακυρώνει πολλές φορές και πράγματα τα οποία είναι υπό αμφισβήτηση. Και αυτό είναι κάτι που δεν αναστέλλεται και μάλιστα κατ’ εμέ ούτε πρέπει να ανασταλεί. Ήταν ο πρόλογος που έκανα για τον Ρένο Αποστολίδη πριν πεθάνει, στις 18 Δεκεμβρίου. Πιστεύω χωρίς να είμαι αναλυτής και κριτικός της λογοτεχνίας, ότι ο Ρένος ήταν ένας δυσνόητος άνθρωπος λογοτεχνικά, αναγνωρίζοντας όμως ότι πράγματι διαθέτει μια τέτοια προσωπικότητα που μαζεύει ένα κόσμο, ένα κοινό, που πολύ πιο εύκολα κατακυρώνει το έργο του και αυτό το δυσνόητο που λέμε - και το οποίο μπορεί να το αντιληφθούμε μεθαύριο - βάσει αυτής της προσωπικότητας.

Και είπα αυτό - γιατί με είχε κύριο, πρώτο ομιλητή - είπα ότι ο Ρένος είναι ένας άνθρωπος πιο γνωστός από το έργο του, γιατί πιστεύω ότι στον χώρο όσοι βρισκόμαστε, πολλοί λίγοι έχουν διαβάσει την ιστορία του. Και μετά μου λέει στο καφενείο, γιατί το είπες αυτό, δεν μου άρεσε. Γιατί είναι μια πραγματικότητα. Δεν είπα κάτι κακό, είπα κάτι που μέσα στα δυσνόητα που εσύ λες, ήρθε ως κάτι διαφορετικό. Ήταν πράγματι μία δυναμική προσωπικότητα.

Πιστεύετε ότι υπάρχει υπερπληθώρα έργων τέχνης;

Δεν μπορούμε να το κρίνουμε εύκολα γιατί υπάρχει τόσο έργο τέχνης, τόση λογοτεχνία, τόση ζωγραφική - η δημοκρατία είναι το φυσικό επόμενο. Διαβάζω τον Νακαγκάμι, είναι ένας αναρχικός, ας το πω έτσι, Ιάπωνας λογοτέχνης. Αυτός κατηγορεί την τελειότητα της ιαπωνικής κοινωνίας και την ονομάζει “αυτοκρατορικό φασισμό”. Λέει πράγματι, δεν υπάρχουν κοινωνικές ανισότητες έντονες, ενώ έχουμε έντονα κεφαλαιοκρατισμό και ελεύθερη οικονομία. Είναι χώρα, η μόνη που σέβεται την τρίτη ηλικία.

Υπάρχουν πόλεις που δεν έχεις επίθεση όποια ώρα της ημέρας βρεθείς είτε ως ξένος, είτε ως ντόπιος. Είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο που δηλώνει τα ανευρεθέντα κατά 98%, δηλαδή όποιος Ιάπωνας βρει μια περιουσία στον δρόμο ή ένα δαχτυλίδι, κατά 98% το παραδίδει. Ο Νακαγκάμι το αρνείται αυτό και λέει: “αυτό δεν είναι ζωή. Αυτό είναι φασισμός”. Κι εκεί τελειώνουν όλες οι θεωρίες, λες τι θέλει αυτός ο άνθρωπος;

Μπορεί να αρέσει σαν κοινωνικό σύστημα σε εμάς, αλλά δεν αρέσει σε αυτόν. Λέει ότι είναι μία υποκρισία. Ναι, αλλά είναι μία υποκρισία που αποδεικνύεται τα 100 τελευταία χρόνια - γιατί είναι ένας φρέσκος λαός οι Ιάπωνες. Αν εμείς υπερηφανευόμαστε για τον Κυναίγειρο, τότε αυτοί τι να πουν για τους καμικάζι; Μπορεί να μην τους θέλουμε γιατί ανήκουν σε ένα άλλο στρατόπεδο, αλλά ψυχολογικά σε άλλο στρατόπεδο όχι νοητικά. Αυτό είναι μία πραγματικότητα.

Έχουν μία πάρα πολύ δυνατή ιστορία και όμως αυτή είναι κατακριτέα.
Εκεί μέσα λοιπόν όταν βλέπουμε και το έργο τέχνης καταλαβαίνουμε ότι έχει εκδοχές. Σίγουρα υπάρχουν μερικά πράγματα που δεν περνούν την βάση, σαν τα πολιτικά κόμματα, και αξίζει να τα ανιχνεύσεις”. Η συζήτηση θα μπορούσε να συνεχισθεί - το σίγουρο είναι ότι γνωρίσαμε ένα πολύ φιλοσοφημένο καλλιτέχνη που δήλωσε φίλος της Θράκης και θα ξανάρθει στο τόπο μας…

Ζωγραφική - Αφορισμοί

Γιάννης Σταύρου, Σε πράσινο φόντο, λάδι σε καμβά

Όλοι θέλουν να καταλάβουν τη ζωγραφική. Γιατί δεν προσπαθούν να καταλάβουν το κελάηδημα των πουλιών; Τους αρέσει η νύχτα, ένα λουλούδι, τόσα πράγματα γύρω τους, χωρίς να τα καταλαβαίνουν. Γιατί πρέπει οπωσδήποτε να καταλάβουν τη ζωγραφική;

Πάμπλο Πικάσο

Η έλλειψη των εξαιρετικών προσωπικοτήτων είναι ιδιαίτερα έντονη στο χώρο της τέχνης. Η ποίηση, η ζωγραφική, η μουσική έχουν οριστικά εκφυλιστεί και σε μεγάλο βαθμό έχουν χάσει τη λαϊκή απήχησή τους.

Άλμπερτ Αϊνστάιν

Η πραγματικά καλή ζωγραφική μας κάνει να την θαυμάζουμε μέχρι την στιγμή που αρχίζουν να την θαυμάζουν και οι άλλοι.

Βοβενάργκ

Η τέχνη είναι ο μεσίτης εκείνου το οποίο δεν μπορείς να εκφράζεις.

Γιόχαν Βόλφαγκ Γκαίτε

Η Θεσσαλονίκη του Γιώργου Θέμελη *

Γιάννης Σταύρου, Εργοστάσιο ΦΙΞ, Θεσσαλονίκη, λάδι σε καμβά

Θεσσαλονίκη

ΙΙ. ΜΕΣΟΝΥΧΤΙΟ

Ασύμμετρες διαστάσεις, ευρυχωρία κενού χώρου.
Εκεί κατά το Τελωνείο, στην άκρη του λιμανιού.
Καθίσματα οικτρά, υπολείμματα λεηλασίας,
Σα να σου λένε τρίζοντας μη μας αγγίζης.
Γκαρσόνια αμίλητα και σαν ξυλένια.
Σταματημένα ρολόγια που χτυπούν μεσάνυχτα.

Δεν πάνε τώρα εκεί ψυχές, μα κάτι της Νύχτας.
Ζαρώνουν μες στα ρούχα τους σα να κρυώνουν,
Σα να φοβούνται και γλιστρούν, ξεφεύγουν απ' το βλέμμα τους.

Μπορεί κανείς να δραπετεύει αθόρυβα
Αφήνοντας την ψυχή του σ' ένα τραπέζι:
Να σκύβη και να σιωπά, -- να πίνει και να καπνίζη.
Μπορεί να εξαφανιστή απ' το πρόσωπο και να μην είναι,
Ένας νεκρός που υποκρίνεται τον κοιμισμένο.

Πίσω μας ένας μεγάλος, παλαιός καθρέφτης,
Φτωχά, χρωματιστά λαμπιόνια κάποιας γιορτής,
(Παλαιάς δόξας χορού μεταμφιεσμένων.)
Ξεθωριασμένα, περίλυπα και νυσταλέα.
Σε παίρνουν μ' όλα ταύτα, δεν μπορείς
Να ξεφύγης, σε τραβούν μαζί με τον παλαιό καθρέφτη, τόσο εκεί
Τυφλό, να πη κανείς, στραμμένο μέσα πρόσωπο.

Ώρες αργές ανάμεσα σε τόση ευρυχωρία,
Οκνές, δυσκίνητες, σέρνοντας πίσω - πλάνο.

Φτάνοντας τέλος οι μεσονύχτιες, -- παλιές κυρίες
Αριστοκρατικές γριές, τρικλίζοντας μέσα σου - γύρω σου,
Συνοδεία ψυχές μες απ' τη νύχτα,
(Την Κάτω - Νύχτα), σκοτεινές σαλεύουν οι επιφάνειες,
Ακούγονται κρότοι, ακούγονται σιωπές,
Φουσκαλίδες λάμψεις σπάνοντας επάνω στο γυαλί.
Κάνεις να σηκωθείς, σε δένει μια πέτρα.

_______________________________________

* Γιώργος Θέμελης (1900-1976)
Από τη συλλογή Συνομιλίες (1953)

Ο Υμηττός στις φλόγες

Ένα από τα αρχαιότερα βουνά του πλανήτη καίγεται για πολλοστή φορά...
Ελληνικό καλοκαίρι, 25 Ιουνίου 2008, ώρα 3 το απόγευμα.

"Ο Ευκαιριακός Στοχαστής" του Emil Cioran *

Γιάννης Σταύρου, Αναμονή, λάδι σε χαρτί

"Οι ιδέες είναι υποκατάστατα των θλίψεων"
Μαρσέλ Προυστ

Ζω προσδοκώντας την Ιδέα. Την προαισθάνομαι, την πολιορκώ, με κυριεύει και δεν μπορώ να τη διατυπώσω, μου διαφεύγει, ακόμα δεν μου ανήκει: Και πώς, από επικείμενη και συγκεχυμένη, να την καταστήσω παρούσα και φωτεινή μέσα στη νοητή αγωνία της έκφρασης; Ποιές συνθήκες να ελπίσω που θα την κάνουν να ανθίσει - και να μαραθεί;

Ως αντι-φιλόσοφος, απεχθάνομαι κάθε αδιάφορη ιδέα: δεν είμαι πάντα μελαγχολικός, δηλαδή δεν σκέφτομαι διαρκώς. Όταν κοιτάζω τις ιδέες, μου φαίνονται πιο άχρηστες και από τα πράγματα. Επίσης έχω αγαπήσει μόνο τα παράταιρα γραφτά των μεγάλων ασθενών, τους αναμηρυκασμούς της αγρύπνιας, τις αστραπές μιας ανίατης φρίκης και τις αμφιβολίες που σπαθίζονται από στεναγμούς. Το σκιόφως που κρύβει μια ιδέα είναι η μόνη ένδειξη της βαθύτητάς της, όπως ο απελπισμένος τόνος της ευτραπελίας της είναι η ένδειξη της γοητείας της.

Πόσα ξενύχτια κρύβει το νύκτιο παρελθόν σας; - Έτσι θα έπρεπε να πρωτορωτάμε τον κάθε στοχαστή. Όποιος σκέπτεται όταν θέλει δεν έχει τίποτα να μας πει: πάνω - ή μάλλον, δίπλα - από τη σκέψη του, δεν είναι υπέυθυνος γι αυτή, δεν τον δεσμεύει καν, δεν έχει τίποτα να χάσει ή να κερδίσει διακινδυνεύοντας σε μια μάχη όπου ο ίδιος δεν είναι αντίπαλος του εαυτού του. Δεν του στοιχίζει τίποτα να πιστεύει στην Αλήθεια. Ωστόσο δεν ισχύει το ίδιο για ένα πνεύμα το οποίο έπαψε να αντιμετωπίζει το αληθινό και το ψεύτικο ως δεισιδαιμονίες. Υπονομευτής όλων των κριτηρίων, αυτο-επιβεβαιώνεται όπως οι ανάπηροι και οι ποιητές. Σκέπτεται κατά σύμπτωση: του αρκεί η δόξα μιας δυσφορίας ή ενός παραληρήματος. Μια βαρυστομαχιά δεν είναι τάχα πιο πλούσια σε ιδέες από μια σειρά εννοιών; οι διαταραχές των οργάνων καθορίζουν τη γονιμότητα του πνεύματος: όποιος δεν αισθάνεται το σώμα του δεν θα είναι ποτέ σε θέση να συλλάβει μια ζωντανή σκέψη. Θα προσμένει άσκοπα την ευνοϊκή έκπληξη κάποιου ατοπήματος...

Οι ιδέες αχνοδιαγράφονται μέσα στη θυμική αδιαφορία. Εντούτοις καμιά δεν μπορεί να πάρει μορφή: έγκειται στη θλίψη να προσφέρει μιαν ατμόσφαιρα στην άνθισή τους. Τους χρειάζεται μια ορισμένη τονικότητα, ένα κάποιο χρώμα για να σφύζουν και να φωτιστούν. Το να είσαι επί μακρόν στείρος σημαίνει να τις παραμονεύεις, να τις επιθυμείς χωρίς να μπορείς να τις διακυβεύσεις σε μια διατύπωση. Οι "εποχές" του πνεύματος εξαρτώνται από έναν οργανικό ρυθμό. Δεν είναι "στο χέρι μου" να είμαι αφελής ή κυνικός: οι αλήθειες μου είναι τα σοφίσματα του ενθουσιασμού ή της θλίψης μου. Υπάρχω, αισθάνομαι και σκέπτομαι όντας στη διάκριση της στιγμής - και παρά τη θέλησή μου. Ο Χρόνος με συγκροτεί. Μάταια του αντιτάσσομαι - και υπάρχω. Το αθέλητο παρόν μου κυλά, με παρασέρνει. Αδυνατώντας να το ελέγξω, το σχολιάζω. Δούλος των σκέψεων μου, παίζω μαζί τους, όπως ένας γελωτοποιός της μοίρας...

_______________________________________________
* Emil Cioran (Ρουμανία 1911 - Παρίσι 1995), Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού, Εκδ. Εξάντας - Μετάφραση, Κωστής Παπαγιώργης
* Για πολλούς "ο τελευταίος φιλόσοφος του δυτικού κόσμου..."

Ο Παναγιώτης Κονδύλης για την εποχή μας...

Γιάννης Σταύρου, Σε Μαύρο φόντο, λάδι σε καμβά

«Εκπλήσσομαι αν κάποιοι συμφωνουν μαζί μου», αποσπάσματα από συνέντευξη του Παναγιώτη Κονδύλη στον Σπύρο Τσακνιά, περιοδικό Διαβάζω, τ. 384, Απρίλιος 1998

Οι Νέοι Χρόνοι αναπτύσσουν ποικίλα επιχειρηματολογικά στρατηγήματα για να ξεπεράσουν την αντίφαση μεταξύ αιτιώδους και κανονιστικής θεώρησης, που τους ταλανίσει από τον 16ο ακόμα αιώνα και παροξύνεται ακριβώς την εποχή του Διαφωτισμού με αποτέλεσμα την εμφάνιση ακραίων μηδενιστικών τάσεων. Η κρίση των αξιών επιτείνεται ακριβώς στον βαθμό όπου, με βάση τις παραπάνω κοσμοθεωρητικές μετατοπίσεις, διευρύνεται η κυριαρχία πάνω στη Φύση.

Με την μετάβαση από τον φιλελευθερισμό του 19ου αιώνα στη μαζική δημοκρατία του 20ού οι δυτικές κοινωνίες υπεκφεύγουν ως εξής από τούτη τη διελκυστίνδα. Η μαζική δημοκρατία στηρίζεται στη μαζική παραγωγή και στη μαζική κατανάλωση, ήτοι η κυριαρχία πάνω στη Φύση έφτασε πλέον σε σημείο, ώστε να διασφαλίζεται μιά πρωτόγνωρη στην ανθρώπινη ιστορία υπέρβαση της σπανής των αγαθών. Αυτή η υπέρβαση αμβλύνει το πρόβλημα της κατανομής με την παλαιά στοιχειακή του έννοια και αντίστοιχα επιτρέπει μια σημαντικότατη χαλάρωση στον τομέα των αξιών, όπου μάλιστα ο πλουραλισμός συνιστά στάση που επιβοηθεί άμεσα την καταναλωτική όρεξη των μαζών και αντιστοιχεί στο ιδεατό επίπεδο με την ποικιλομορφία της προσφοράς στο υλικό επίπεδο· η κατανάλωση γίνεται αξία και οι αξίες γίνονται καταναλωτικά αγαθά. Ωστόσο η τέτοια κατάληξη των ευρωπαϊκών Νέων Χρόνων διόλου δεν σημαίνει την εύρεση μιας τελειωτικής ισορροπίας. Καθώς η μαζική δημοκρατία γίνεται πλανητικός κοινωνικός σχηματισμός, ξερριζώνοντας και στον εξωδυτικό χώρο τις παραδοσιακές ιεραρχίες και μετατρέποντας δισεκατομμύρια ανθρώπων σε ανυπόμονους καταναλωτές, το πρόβλημα της κατανομής διευρύνεται και οξύνεται, και μάλιστα υπό συνθήκες σοβαρής δημογραφικής και οικολογικής επιβάρυνσης. Η πλανητική επέκταση της μαζικής δημοκρατίας σημαίνει βέβαια περαιτέρω επέκταση του πανθέου ή μάλλον του πανδαιμόνιου των αξιών, συνάμα όμως οι αγώνες κατανομής επιβάλλουν την προσφυγή σε συμβολικά όπλα, ήτοι τον περιορισμό του αξιολογικού πλουραλισμού. Τον παγκόσμιο πλουραλισμό τον εγγυάται μόνον η παγκόσμια ευδαιμονία (ο πλουραλισμός είναι η ιδεολογία της χορτάτης ευδαιμονίας: ο πεινασμένος δεν σέβεται τις αξίες του χορτασμένου), όμως αυτή είναι στο έπακρο απίθανη. Ο 21ος αιώνας θα είναι αιώνας συγκρούσεων μεταξύ πλανητικών Τιτάνων και Γιγάντων.

Έτσι, είτε οι ευρωπαϊκές αξίες απορροφηθούν από τον παγκόσμιο πλουραλισμό είτε μιά νέα σπανή των αγαθών αναιρέσει τον πλουραλισμό, οι ευρωπαϊκοί Νέοι Χρόνοι ανήκουν στο παρελθόν. Άλλο ήταν η φιλελεύθερη και ευρωπαϊκή και άλλο είναι η μαζικοδημοκρατική και πλανητική εποχή. Μερικοί πιστεύουν ότι η πλανητική διάδοση της δυτικής τεχνικής θα επιφέρει την επιβολή δυτικών αξιών και στάσεων ζωής. Όμως η σύγχρονη τεχνική είναι κοσμοθεωρητικά άχρωμη και, όταν θα έχει γίνει αυτονόητος κοινός παρονομαστής όπως κάποτε ήταν το αλέτρι, θα τη δούμε –τη βλέπουμε κιόλας– να συνδυάζεται με τις πιο διαφορετικές κοσμοθεωρητικές και αξιολογικές τοποθετήσεις. Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι το αρχικό ανθρωπιστικό σχέδιο των ευρωπαϊκών Νέων Χρόνων είναι ακόμη ανολοκλήρωτο και μπορεί να ολοκληρωθεί σήμερα σε πλανητική κλίμακα αποκαθαρμένο από τα λάθη ή τις υπεροψίες του (αποικιακού) παρελθόντος. Αυτοί μου θυμίζουν τους μορφωμένους ειδωλολάτρες του 3ου και του 4ου αι. μ.Χ., οι οποίοι πίστευαν ότι, απαλλάσσοντας τον παγανισμό από τις παιδικές του ασθένειες και αφέλειες, θα τον καθιστούσαν βιώσιμη ιδεολογική βάση ενός κόσμου ριζικά διαφορετικού.

Συνιστώ ένθερμα στους νεώτερους, που ενδιαφέρονται να συστηματοποιήσουν στα σοβαρά τα πνευματικά τους ενδιαφέροντα, να το κάμουν με αφετηρία τους αρχαίους και νεώτερους κλασσικούς, επιστρέφοντας αδιάκοπα σ' αυτούς. Έτσι και χρόνο θα εξοικονομήσουν, μπαίνοντας απ' ευθείας στην καρδιά των προβλημάτων, και θα αποφύγουν τον πνευματικό εκείνο εξευτελισμό που υφίσταται όποιος, αγνοώντας ευρύτερες συνάφειες και μακρές προϊστορίες, ατενίζει χάσκοντας τον εκάστοτε διερχόμενο διάττοντα αστέρα.

Στον βαθμό όπου κατανοούσα καλύτερα τους μηχανισμούς της ιδεολογικής και ουτοπικής σκέψης, την κλασική αρχαιότητα την έφερνε κοντύτερα μου ένα ακόμα γνώρισμα της: η απουσία εσχατολογίας και ευθύγραμμων αντιλήψεων για το ιστορικό γίγνεσθαι, οι οποίες ως γνωστόν έχουν ιουδαιοχριστιανική προέλευση και εκκοσμικεύθηκαν τόσο από τον σοσιαλιστικό μαρξισμό όσο και από τον καπιταλιστικό φιλελευθερισμό. Για να αποφευχθεί η υστερία μπροστά στον πλήρη και αμετάκλητο θάνατο, νομιμοποιήθηκε κοσμοθεωρητικά η υστερία της εσχατολογίας. Όποιος μαθαίνει να ζει χωρίς ρητές ή άρρητες εσχατολογίες και χωρίς ηθικισμούς ως υποκατάστατα τους, πρέπει και να μάθει να πεθαίνει, πλήρως και αμετάκλητα, με γαλήνη και φαιδρότητα ψυχής. Αν κάπου μπορεί να πάρει κανείς αυτό το ύψιστο μάθημα, είναι από την κλασσική αρχαιότητα, η οποία αγνόησε την ευθεία γραμμή με την αίσια απόληξη για να προσηλωθεί στην θέαση και βίωση του αΐδιου κύκλου.