Γιάννης Σταύρου, Αναμονή, λάδι σε χαρτί
"Οι ιδέες είναι υποκατάστατα των θλίψεων"
Μαρσέλ Προυστ
Ζω προσδοκώντας την Ιδέα. Την προαισθάνομαι, την πολιορκώ, με κυριεύει και δεν μπορώ να τη διατυπώσω, μου διαφεύγει, ακόμα δεν μου ανήκει: Και πώς, από επικείμενη και συγκεχυμένη, να την καταστήσω παρούσα και φωτεινή μέσα στη νοητή αγωνία της έκφρασης; Ποιές συνθήκες να ελπίσω που θα την κάνουν να ανθίσει - και να μαραθεί;
Ως αντι-φιλόσοφος, απεχθάνομαι κάθε αδιάφορη ιδέα: δεν είμαι πάντα μελαγχολικός, δηλαδή δεν σκέφτομαι διαρκώς. Όταν κοιτάζω τις ιδέες, μου φαίνονται πιο άχρηστες και από τα πράγματα. Επίσης έχω αγαπήσει μόνο τα παράταιρα γραφτά των μεγάλων ασθενών, τους αναμηρυκασμούς της αγρύπνιας, τις αστραπές μιας ανίατης φρίκης και τις αμφιβολίες που σπαθίζονται από στεναγμούς. Το σκιόφως που κρύβει μια ιδέα είναι η μόνη ένδειξη της βαθύτητάς της, όπως ο απελπισμένος τόνος της ευτραπελίας της είναι η ένδειξη της γοητείας της.
Πόσα ξενύχτια κρύβει το νύκτιο παρελθόν σας; - Έτσι θα έπρεπε να πρωτορωτάμε τον κάθε στοχαστή. Όποιος σκέπτεται όταν θέλει δεν έχει τίποτα να μας πει: πάνω - ή μάλλον, δίπλα - από τη σκέψη του, δεν είναι υπέυθυνος γι αυτή, δεν τον δεσμεύει καν, δεν έχει τίποτα να χάσει ή να κερδίσει διακινδυνεύοντας σε μια μάχη όπου ο ίδιος δεν είναι αντίπαλος του εαυτού του. Δεν του στοιχίζει τίποτα να πιστεύει στην Αλήθεια. Ωστόσο δεν ισχύει το ίδιο για ένα πνεύμα το οποίο έπαψε να αντιμετωπίζει το αληθινό και το ψεύτικο ως δεισιδαιμονίες. Υπονομευτής όλων των κριτηρίων, αυτο-επιβεβαιώνεται όπως οι ανάπηροι και οι ποιητές. Σκέπτεται κατά σύμπτωση: του αρκεί η δόξα μιας δυσφορίας ή ενός παραληρήματος. Μια βαρυστομαχιά δεν είναι τάχα πιο πλούσια σε ιδέες από μια σειρά εννοιών; οι διαταραχές των οργάνων καθορίζουν τη γονιμότητα του πνεύματος: όποιος δεν αισθάνεται το σώμα του δεν θα είναι ποτέ σε θέση να συλλάβει μια ζωντανή σκέψη. Θα προσμένει άσκοπα την ευνοϊκή έκπληξη κάποιου ατοπήματος...
Οι ιδέες αχνοδιαγράφονται μέσα στη θυμική αδιαφορία. Εντούτοις καμιά δεν μπορεί να πάρει μορφή: έγκειται στη θλίψη να προσφέρει μιαν ατμόσφαιρα στην άνθισή τους. Τους χρειάζεται μια ορισμένη τονικότητα, ένα κάποιο χρώμα για να σφύζουν και να φωτιστούν. Το να είσαι επί μακρόν στείρος σημαίνει να τις παραμονεύεις, να τις επιθυμείς χωρίς να μπορείς να τις διακυβεύσεις σε μια διατύπωση. Οι "εποχές" του πνεύματος εξαρτώνται από έναν οργανικό ρυθμό. Δεν είναι "στο χέρι μου" να είμαι αφελής ή κυνικός: οι αλήθειες μου είναι τα σοφίσματα του ενθουσιασμού ή της θλίψης μου. Υπάρχω, αισθάνομαι και σκέπτομαι όντας στη διάκριση της στιγμής - και παρά τη θέλησή μου. Ο Χρόνος με συγκροτεί. Μάταια του αντιτάσσομαι - και υπάρχω. Το αθέλητο παρόν μου κυλά, με παρασέρνει. Αδυνατώντας να το ελέγξω, το σχολιάζω. Δούλος των σκέψεων μου, παίζω μαζί τους, όπως ένας γελωτοποιός της μοίρας...
_______________________________________________
* Emil Cioran (Ρουμανία 1911 - Παρίσι 1995), Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού, Εκδ. Εξάντας - Μετάφραση, Κωστής Παπαγιώργης
* Για πολλούς "ο τελευταίος φιλόσοφος του δυτικού κόσμου..."
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου