Οι απαρχές του «γλωσσικού ζητήματος»
Ως ελληνιστική ή αλεξανδρινή κοινή ορίζεται η απλοποιημένη αττική
κυρίως διάλεκτος, η οποία από τους χρόνους του Μεγάλου Αλεξάνδρου
και μέχρι περίπου τον 6ο αιώνα μ.Χ. γίνεται η επίσημη γραπτή και
προφορική γλώσσα στις περιοχές της ανατολικής Μεσογείου.
Η χρησιμοποίησή της από γλωσσικά ανομοιογενείς πληθυσμούς είχε ως
αποτέλεσμα πολλά δομικά στοιχεία της να υποστούν απλοποιήσεις και
γενικεύσεις, προκειμένου να διευκολυνθούν οι επικοινωνιακές ανάγκες των
νέων φορέων της.
Σε φωνολογικό επίπεδο καταργήθηκε η διάκριση μεταξύ μακρών και βραχέων
φωνηέντων, τα οποία έγιναν πλέον ισόχρονα.
Οι δίφθογγοι μονοφθογγίστηκαν και συχνά ιωτακίστηκαν (π.χ. οι δίφθογγοι
οι, ει δεν προφέρονται πλέον οϊ, εϊ αλλά ι). Η δασεία έπαψε να
προφέρεται και ο τονισμός των λέξεων από μουσικός μετατράπηκε σε
δυναμικό, η τονισμένη δηλαδή συλλαβή δεν προφερόταν πια σε μουσικά
υψηλότερο τόνο αλλά πιο δυνατά από τις υπόλοιπες συλλαβές.
Σε μορφοσυντακτικό επίπεδο εμφανίστηκαν έντονες τάσεις για περιφραστική
δήλωση έναντι της μονολεκτικής -που χαρακτήριζε τις διαλέκτους των
κλασικών χρόνων- καθώς και για ένταξη σε γενικότερα δομικά σχήματα, όπως
είναι για παράδειγμα η δημιουργία κοινών καταλήξεων.
Σε λεκτικό επίπεδο παρατηρήθηκε η σημασιολογική διαφοροποίηση κάποιων
λέξεων, ενώ υιοθετήθηκαν και αρκετές ξένες, κυρίως εβραϊκές και λατινικές.
Οι βασικότερες πηγές από όπου αντλούμε πληροφορίες για την ελληνιστική
κοινή είναι οι επιγραφές, οι πάπυροι και τα κείμενα της Παλαιάς και της
Καινής Διαθήκης. Η περίοδος της ελληνιστικής κοινής είναι ιδιαίτερα
σημαντική για την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας, καθώς σε όλα τα
γλωσσικά επίπεδα διαμορφώθηκαν οι δομές εκείνες που θα επηρεάσουν
καθοριστικά τη μεταγενέστερη νέα ελληνική.
Το κίνημα του Αττικισμού αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα γλωσσικά
φαινόμενα της Ελληνιστικής περιόδου. Οι εκπρόσωποι του ρεύματος αυτού,
το οποίο έκανε την εμφάνισή του τον 1ο αιώνα π.Χ., θεωρούσαν ότι η
αναγέννηση των ελληνικών γραμμάτων μπορούσε να επιτευχθεί μόνο με τη
χρησιμοποίηση της αττικής διαλέκτου του 5ου αιώνα π.Χ.
Αποτέλεσμα των επιρροών που άσκησαν οι αττικιστές στους σύγχρονούς τους
πνευματικούς κύκλους υπήρξε η έντονη διαφοροποίηση ανάμεσα στον
προφορικό λόγο της εποχής τους -στην ελληνιστική κοινή- και στο γραπτό,
ο οποίος προσπάθησε να μιμηθεί την κλασική αττική διάλεκτο.
Αυτή ακριβώς η διαφοροποίηση συνιστά και την απαρχή του γλωσσικού
ζητήματος, που εξακολούθησε να υφίσταται μέχρι και τους νεότερους
χρόνους της ελληνικής ιστορίας. Οι προτροπές στα συγγράμματα των
αττικιστών για χρήση γλωσσικών στοιχείων που προέρχονταν από την κλασική
αττική διάλεκτο και όχι από τη σύγχρονη ελληνιστική κοινή, αποτελούν μία
επιπλέον μαρτυρία για την προφορική γλώσσα εκείνης της εποχής.
Ενδεικτικά αναφέρεται ένα παράδειγμα από το έργο Eκλογή ρημάτων και
ονομάτων αττικών 230, του Φρύνιχου: "Πάντοτε μη λέγε αλλ' εκάστοτε και
διαπαντός".
copyright IME,
Από το έργο του ΙΜΕ "Ελληνική ιστορία στο διαδίκτυο": www.e-history.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου