Καλή Χρονιά!
Εμίλ Σιοράν
Γενεαλογία του Φανατισμού (απόσπασμα, σελ 9-12)
Εγκόλπιο Ανασκολοπισμού
Μετ. Κωστής Παπαγιώργης - Εκδ. Εξάντας
Καθ'εαυτή η κάθε ιδέα είναι ουδέτερη, ή θα έπρεπε να είναι· αλλά ο άνθρωπος την εμψυχώνει, προβάλλει πάνω της τις φλόγες και τις παραφροσύνες του· μιαρή, μεταμορφωμένη σε πίστη, εισδύει στο χρόνο, παίρνει τη μορφή γεγονότος: το πέρασμα από τη λογική στην επιληψία έχει συντελεστεί... Έτσι γεννιούνται οι ιδεολογίες, οι θεωρίες και οι αιμοσταγείς φάρσες.
Εξ ενστίκτου ειδωλολάτρες, μετατρέπουμε σε απόλυτο τα αντικείμενα των ονείρων και των συμφερόντων μας. Η ιστορία δεν είναι παρά μια παρέλαση ψεύτικων Απόλυτων, μια διαδοχή ναών που αφιερώθηκαν σε προσχήματα, ένας εξευτελισμός του πνεύματος μπροστά στο Απίθανο. Ακόμα κι όταν απομακρύνεται από τη θρησκεία, ο άνθρωπος παραμένει υποτελής της· αφού πρώτα κάνει τα πάντα για να χαλκεύσει είδωλα των θεών, στη συνέχεια τους παραδίδεται πυρετικά: η ανάγκη του για το πλασματικό, για τη μυθολογία θριαμβεύει σε βάρος του προφανούς και του γελοίου. Η ικανότητά του να λατρεύει ευθύνεται για όλα τα εγκλήματά του: όποιος αγαπά με τρόπο ανάρμοστο ένα θεό, εξαναγκάζει τους άλλους να τον αγαπήσουν, έτοιμος να τους εξοντώσει αν αρνηθούν.
Δεν υπάρχει μισαλλοδοξία, ιδεολογική αδιαλλαξία ή προσηλυτισμός, που να μην αποκαλύπτει το κτηνώδες βάθος του ενθουσιασμού. Αν ο άνθρωπος χάσει την ικανότητα της αδιαφορίας: γίνεται δυνάμει φονιάς· αν μετατρέψει την ιδέα του σε θεό: οι συνέπειες είναι ανυπολόγιστες. Σκοτώνουμε πάντα εν ονόματι ενός θεού ή εν ονόματι των δόλιων παραποιήσεων του: οι υπερβολές που προκάλεσε ο θεός Λόγος, η ιδέα του έθνους, της τάξης ή της φυλής συγγενεύουν με τις υπερβολές της Ιεράς Εξετάσεως ή της Μεταρρύθμισης. Οι εποχές της θεοσέβειας διαπρέπουν σε αιμοσταγείς άθλους.: η αγία Τερέζα δεν μπορούσε παρά να είναι συγκαιρινή με τους επί πυράς θανάτους, κι ο Λούθηρος με τη σφαγή των χωρικών. Στις μυστικιστικές κρίσεις, οι οιμωγές των θυμάτων ακούγονται παράλληλα με τις οιμωγές της έκτασης... Αγχόνες, μπουντρούμια, κάτεργα ευημερούν μόνο υπό τη σκέψη κάποιας πίστης, - από την ανάγκη του πνεύματος να πιστεύει η οποία το μόλυνε για πάντα. Ο διάβολος ωχριά μπροστά στον άνθρωπο που κατέχει μιαν αλήθεια, την αλήθεια του. Είμαστε άδικοι μπροστά στους Νέρωνες και τους Τιβέριους: δεν επινόησαν αυτοί την έννοια του αιρετικού: υπήρξαν απλώς διεφθαρμένοι ονειροπόλοι που διασκέδαζαν με τις σφαγές. Οι αληθινοί εγκληματίες είναι εκείνοι που εγκαθιδρύουν μιαν θρησκευτική ή πολιτική ορθοδοξία και έτσι διακρίνουν τον πιστό από τον σχισματικό.
Όταν αρνούμαστε να δεχτούμε τον εναλλάξιμο χαρακτήρα των ιδεών, το αίμα ρέει... Κάτω από τις σταθερές αποφάσεις λάμπει ένα μαχαίρι· τα φλογισμένα μάτια ψυχανεμίζονται το φόνο. Το δισταχτικό πνέυμα, που έχει προσβληθεί από αμλετισμό, ποτέ δεν ήταν ολέθριο: η αρχή του κακού έγκειται στη ένταση της βούλησης, στην ανικανότητα για ησυχασμό, στην προμηθεϊκή μεγαλομανία μιας φυλής που δίνει τα πάντα για το ιδεώδες, που συντρίβεται από το βάρος τν πεποιθήσεων της και, επειδή έμαθε να τέρπεται χλευάζοντας την αμφιβολία και την οκνηρία, - ελαττώματα που είναι πιο ευγενικά από όλες τις αρετές της - έχει ακολουθήσει μιαν οδό απώλειας, μέσα στην ιστορία, μέσα σε αυτό το ανάξιο φύραμα από κοινοτοπία και αποκάλυψη...Εκεί οι βεβαιότητες αφθονούν: καταργήστε τες, καταργήστε προπαντός τις συνέπειές τους: θα επαναφέρετε τον παράδεισο. Τι άλλο είναι η Πτώση αν όχι η αναζήτηση μιας αλήθειας και η βεβαιότητα της εύρεσής της, το πάθος για ένα δόγμα, η εγκατάσταση μέσα σε ένα δόγμα; Ο φανατισμός έρχεται ως συνέπεια, - κεφαλαιώδης φύρα που χορηγεί στον άνθρωπο τη γεύση της αποτελεσματικότητας, της προφητείας, του τρόμου, - λυρική λέπρα με την οποία μολύνει τις ψυχές, τις υποτάσσει, τις συντρίβει ή τις εξάπτει...Από αυτό ξεφεύγουν μόνο οι σκεπτικιστές (ή οι μίσεργοι και οι αισθητές), επειδή δεν προτείνουν τίποτα, επειδή - αληθινοί ευεργέτες της ανθρωπότητας - καταστρέφουν τις ειλημμένες θέσεις και αναλύουν το παραλήρημά τους.
Αισθάνομαι μεγαλύτερη ασφάλεια κοντά σε ένα Πύρρωνα παρά σε έναν απόστολο Παύλο, επειδή μια σκωπτική σοφία είναι πιο ήπια από μιαν αποχαλινωμένη αγιότητα. Μέσα σε ένα φλογερό πνεύμα ξαναβρίσκουμε μεταμφιεσμένο το αρπαχτικό ζώο· δεν είναι εύκολο να γλυτώσει κανείς από τα νύχια του προφήτη... Είτε επικαλείται το θεό, είτε επικαλείται την πόλη ή άλλα προσχήματα, απομακρυνθείτε: σάτυρος της μοναξιάς σας, δε σας συγχωρεί να ζείτε εντεύθεν των αληθειών και των παραφορών του· θέλει να σας κάνει μέτοχο της υστερίας και του αγαθού του, να σας το επιβάλει και να σας παραμορφώσει. Ένα ον ιδεόληπτο που δεν θα επιζητούσε να μεταδώσει την πίστη του στους άλλους, - είναι ένα φαινόμενο ξένο στη γη μας, όπου η δαιμονοπληξία της σωτηρίας καθιστά τη ζωή αποπνιχτική. Κοιτάχτε γύρω σας: παντού Μορμόνες που κάνουν κήρυγμα· κάθε θεσμός μεταφράζει μιαν αποστολή· τα δημαρχεία έχουν το απόλυτό τους όπως και οι εκκλησίες· η διοίκηση με τους διακανονισμούς της, - μεταφυσική προς χρήση πιθήκων... Όλοι πασχίζουν να βελτιώσουν τη ζωή όλων: οι ζητιάνοι, ακόμα και οι ανίατοι αυτό ποθούν: οι πάροδοι του κόσμου και τα άσυλα βρίθουν από αναμορφωτές. Η λαχτάρα να προκαλεί γεγονότα επιδρά πάνω στον καθένα σαν μια διανοητική διαταραχή ή σαν μια ηθελημένη κατάρα. Τι είναι η κοινωνία; - μια κόλαση από σωτήρες! ο Διογένης με το φανάρι του έψαχνε να βρει κάποιον αδιάφορο...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου